فرانک لوید رایت
ایالات متّحد آمریکــا | معمــار و طرّاح مبلمان
ترجمه‌ی حمید خداپناهی

Frank Lloyd Wright

بدون هیچ تردیدی فرانک لوید رایت از مهمترین معماران آمریکا در قرن بیستم است. مشخّصه‌ی آثارش وحدت و انسجام آنهاست، و نیز این حقیقت که حتّا کوچکترین جزئیّات هم با ظرافت و دقّتی بی‌نظیر درست در جای خود قرار گرفته‌اند. رایت هر جا امکانش وجود داشت، مبلمان ساختمان‌هایش را شخصاً طرّاحی می‌کرد، و گاهی تولید قطعات مبلمان بدون تکیه‌گاه را به کارگاه‌های تولیدی کوچک می‌سپرد. چیزی که همواره برایش اهمیّت داشت این بود که کنترل پروژه‌هایش را به طور کامل در دست داشته باشد. وجه تمایز مبلمان او سادگی و استفاده از اشکال اصلی هندسی است، که هماهنگ با زیباشناسیِ صنعتی زمان خود طرّاحی شدند؛ اگر چه تنها شمار معدودی از آنها به تولید انبوه رسید.
رایت از اوان کودکی برای حرفه‌ی معماری تحت تعلیم قرار گرفت. او در اواخر دهه‌ی 1880، بعد از به پایان رسیدن تحصیلاتش، به دفتر معماری لوئی سالیوان در شیکاگو ملحق شد. وی از سال 1893 فعّالیّت معماری‌اش را به صورت مستقل آغاز کرد. رایت طرّاحی بسیاری از قطعات مبلمان خود را بعد از تحویل قرن بیستم انجام داد، یعنی حدوداً همزمان با تکمیل بنای خانه‌هایی مانند خانه‌ی خودش در تالیه‌سین، ؤیسکانسین. رایت سطح روی دسته‌های کاناپه‌ی Robie را برای ایجاد سطوحی کاربردی افزایش داد. صندلیِ Midway (که امتیاز تولید آن اکنون در اختیار Cassina است) ساختاری مفتولی بر مبنای مثلث و دایره دارد، که جلوه‌‌ی صنعتی لوله‌های فولادی را تلطیف می‌کند. هتل ایمپریال در توکیو، که در اوایل دهه‌ی 1920 تکمیل شد، به لحاظ هنری شاهکار بود و به مبلمان، چراغ‌ها، ظروف غذاخوری و قالیچه‌هایی از طرّاحی رایت مزیّن شده بود. صندلی‌های این هتل، ترکیبی استادانه از مربع‌ها، مثلث‌ها و شش‌ضلعی‌های منتظم است؛ این ترکیب در رپرتوار هندسی او در سال‌های بعد نیز تکرار شده است.
یکی از شناخته‌شده‌ترین پروژه‌های رایت طیفی از مبلمان اداری است که در اوایل دهه‌ی 1930 برای ساختمان اداری جانسن ؤکس در رِیسین، ؤیسکانسین طرّاحی کرد. این مبلمان اداری از اولین مجموعه‌هایی بود که آگاهانه و بر اساس نیازها و مقتضیات کارمندان طرّاحی می‌شد. صندلیِ Johnson Wax ، با چرخک‌ها و دسته‌های راحتش، بسیار مورد استقبال تایپست‌های تندنویس قرار گرفت. میزی که همراه آن طرّاحی شد تشکیل شده از یک محفظه‌ی نگهداری با امکان دسترسی آسان و همچنین طبقاتی که یکی بر روی دیگری آویخته شده؛ قاب آلومینیمی آن به رنگ قرمز گرم در آمدند تا با رنگ چوب گردو هماهنگی پیدا کند. اگر چه رایت به واسطه‌ی معماری‌اش شهرت زیادی به هم رسانده بود، ولی آثاری که به عنوان طرّاح خلق کرد تا قبل از مرگش در اواسط دهه‌ی1950، یعنی قبل از اینکه مجلّه‌ای با عنوان House Beautiful طرّاحی‌های او را «کشف کند»، ناشناخته مانده بود.

1867 تولّد در ریچلند سِنْتِر، ؤیسکانسین
1885 تحصیل در رشته‌ی مهندسی در دانشگاه ؤیسکانسین
1884 نقل مکان به شیکاگو
1888 آغاز به کار در استودیوی معماری آدلر و سالیوان در شیکاگو (تا سال 1893)
1893 آغاز فعّالیّت مستقل
1901 انتشار طرح اوّلین «خانه‌ی مرغزار»
1911 تالیه‌سین، خانه‌ی خودش در سپرینگ گرین، ؤیسکانسین
1922 هتل ایمپريال، توکیو، ژاپن
1932 انجمنی خودکفا از معماران و نوآموزان تحت عنوان «انجمن تالیه‌سین» را در ؤیسکانسین پایه‌گذاری می‌کند
1937 خانه‌ی آبشار، بِر ران، پنسیلوانیا
1938 تالیه‌سین ؤِست، خانه‌ی خودش در سْکاتس‌دِیل، آریزونا
1939 ساختمان اداری جانسن ؤَکس، رِیسین، ؤیسکانسین؛ انتشار کتاب معماریِ اُرگانیک
1943 طرّاحی موزه‌ی گوگنهایم، نیویورک (تکمیل در سال 1959)
1959 مرگ در فینیکس، آریزونا
محصولات
1899 میزِ Husser
1904 صندلی اداریِ Swivel
1906 کاناپه‌ی Robie 3 ؛ میزهای عسلیِ Robie 2
1907 صندلی‌های Coonley
1908 میزِ Meyer May ؛ صندلیِ Robie 1
1912 بوفه‌ی Aurora
1914 صندلیِ Midway 2 ؛ میزِ Midway 3
1917 میزِ Allen
1921 مجموعه‌ی مبلمان برای هتل ایمپریال، توکیو
1925 مجموعه‌ی مبلمان Taliesin
1936 میزِ Johnson Wax 1 ؛ میز تحریرِ Johnson Wax 2
1937 صندلیِ دسته‌دارِ بشکه‌ای (Barrel)
1939 میزِ عسلیِ Lewis
امتیاز تولید برخی از این اقلام اکنون در اختیار Cassina است.