صندلی نانکانفورمیست
اثر آیـلین گْــرِی
متن از علیرضا صالح راستین

آیلین گری (1976-1878) معمار و طرّاح مبلمان اهل ایرلند، از تأثیرگذارترین طرّاحان در «جنبش مدرن» در معماری و طرّاحی مبلمان است، طوریکه بسیاری از طرّاحان و معماران «آردکو» و «باؤهاؤس» از او الهام گرفته‌اند.
او معتقد به «نانکانفورمیسم» بود. نانکانفورمیسم به معنی سرپیچی از استانداردهای رایج، عُرف‌ها، قوانین، رسم و رسومات و سنّت‌ها است. به سخن دیگر، انسان نانکانفورمیست شخصی است که قوانین را به‌خوبی می‌شناسد، امّا آنطور که خود می‌پسندد از آنها استفاده می‌کند، و در حقیقت کاری را که خودش می‌خواهد انجام می‌دهد. نانکانفورمیسم اگرچه در اجتماع می‌تواند پدیده‌ای ناخوشایند و برهم‌زننده‌ی نظم عمومی تلقّی شود، امّا در دنیای هنر بر‌هم‌زدن استانداردها و قوانین در قالب عقاید نانکانفورمیستی می‌تواند خلق آثار عجیب و خارق‌العادّه‌ای را رقم بزند. (البتّه این فلسفه نباید با فلسفه «آنتی‌کانفورمیسم» اشتباه شود؛ آنتی‌کانفورمیست عملاً زیر بار هیچگونه سازگاری، مطابقت و یا توافقی نمی‌رود.)
خانم آیلین گری در سال 1926 عقیده‌ی نانکانفورمیستی خود را در قالب یک صندلی به همین عنوان، به دنیای هنر و طرّاحی مبلمان عرضه کرد. او برای خلق این صندلی، تمامی قوانین طرّاحی را زیر پا نگذاشت، بلکه از قوانین آنطور که دوست داشت استفاده کرد. به عنوان مثال صندلی نانکانفورمیست مثل صندلی‌های عادّی بر روی دو پایه‌ی کشیده استوار بود و دو دسته داشت، اما پایه‌ها و دسته‌ها آنطور که آیلین گری شخصاً دوست داشت طرّاحی شد. یک دسته‌ی بلند و خمیده با روکشی از چرم و دسته‌ی دیگر کوتاه و مورّب و بدون هیچگونه پوشش است. دسته‌ی بدون پوششْ آنقدر به مَسند صندلی نزدیک است و چنان زاویه‌ی نامتعارفی نسبت به آن دارد که می‌توان وجود این دسته را در صندلی نادیده گرفت؛ خود طرّاح چنین می‌گوید:
«در خلق این صندلی عمداً از یکی از دسته‌ها چشم‌پوشی شد تا شخصی که روی آن می‌نشیند فضای بیشتری در هنگام چرخش داشته باشد و در عین حال اگر خواست سنگینی خود را بر روی دسته‌ی دیگر متمرکز کند.»
علاوه بر غیرعادّی بودن دسته‌ها، پایه‌ها هم نامتعارف هستند، طوریکه یک پایه در حالت کاملاً عادی و با انتهای 90 درجه و پایه‌ی دیگر در مخالفت با پایه‌ی قبلی با انتهایی زاویه‌دار قرار گرفته است.
در پیروی از نانکانفورمیسم، گویی یک دسته با دسته‌ی دیگر در حال مخالفت است و از قانونِ منحنی‌بودن و سنّت یک شکل بودنِ دسته‌های صندلی سرپیچی می‌کند و یک پایه با ایستادگی در مقابلِ عرفِ همسان بودنِ پایه‌های صندلی، شکلی متفاوت از دیگری گرفته است.
نکته‌ی قابل توجّهِ دیگر در مورد این صندلیِ نسبتاً قدیمیْ ظاهرِ مدرن آن است. طرّاحان نوگرا در اوایل قرن بیستم اعتقاد داشتند کاربرد یک صندلی یا یک مبل و موادّ استفاده شده در آن، تعیین کننده‌ی شکل ظاهری آن هستند. آنها تا جایی که توانسته‌اند طرح‌های خود را تا سرحدّ رسیدن به المان‌های لازم و کافی برای استوار بودن یک صندلی خلاصه کرده‌اند و از هرگونه تزئین و آرایش خودداری نموده‌اند؛ آنها در بسیاری از موارد حتّا از به‌کار‌بردن رنگ هم اجتناب کرده‌اند. به همین دلیل است که مبلمان جنبش مدرن عمدتاً مشکی، سفید و یا خاکستری هستند. در صندلی نانکانفورمیست استفاده از مواد و رنگ‌هایی که ذهن را به سمت جنبش مدرن سوق می‌دهد یعنی کروم و چرم مشکی، نشان دهنده‌ی توجه آیلین گری به نوگرایی است. البتّه این تفکّر در سایر طرّاحی‌های معروف آیلین گری از جمله میزِ کناریِ قابلِ تنظیم (Adjustable Side Table) و یا صندلی دسته‌دار معروف Bibendum نیز قابل لمس است که نشان از پیشتازی آیلین گری در جنبش مدرن دارد.
در حال حاضر صندلی نانکنفورمیست تحت لیسانس شرکت انگلیسی ARAM با قیمتی در حدود 430 دلار به دوستداران عرضه می‌شود.