ورکشاپ آجر

Brick Workshop

آجر فقط مصالح نیست، آجر یک فرهنگ است  

با مشارکت مدرسه‌ی هنرمعماری و قطب علمی فناوری معماری دانشگاه تهران 

تهران، دانشکده‌ی هنرهای زیبا، 9 الی 11 اردیبهشت 1403

چهار دوره­ جایزه‌ی ملی آجر توسط فصلنامه‌­ی هنر معماری در سطح بین­‌المللی و جهانی در سال 1402 برگزار گردید. آجر از آن دسته مصالحی است که در عین زیبایی، پایدار، در دسترس و دوستدار محیط زیست است. اکنون با توجه به استقبال و تاثیر­گذاری گسترده‌ی چهار دوره­ جایزه‌­ی آجر در روند شکل‌گیری پروژه‌ها و استفاده از آن در پروژه‌های ارسالی به دبیرخانه‌­ی رویدادهای هنر معماری­، بر آن شدیم تا با برگزاری کنفرانس ملی “نقش آجر در توسعه­‌ی فرهنگ و تمدن” در سال 1403 و همچنین برگزاری کارگاه‌های آجر در دانشکده‌­ها و مراکز آموزشی مختلف بتوانیم ضمن کسب آمادگی بیشتر در برگزاری این ورکشاپ‌ها وظیفه­‌ی خود را در برداشتن گام‌های بلندتر در فرهنگ­‌سازی استفاده از آجر به انجام رسانیده باشیم.

اما پیش از هر چیز باید در نظر گرفته شود که هدف اصلی از طرح چنین رقابتی “ترویج استفاده از آجر در معماری امروز و فردا” است. آجر در صورتی در معماری ما باقی خواهد ماند که پاسخگوی نیازهای امروز و فردا باشد و این مستلزم آن است که با تکنولوژی زمان خود همراه شود. در طول تاریخ معماری ایران، همواره شاهد آن بوده‌ایم که آجر به نحوی در این معماری حضور مداوم داشته و در طول دگردیسی‌های بی‌شماری که هنر معماری این سرزمین از سر گذرانده، آجر همواره نقش اساسی خود را حفظ نموده. هرچند متاسفانه در طول چند دهه اخیر مصالحی که شاید مناسب این اقلیم نبوده‌اند با بی‌ذوقی هر چه تمام در ساختمان‌ها بکار گرفته شدند و حضور موثر و معنی‌دار مصالح بومی چون آجر را کمرنگ نمودند.

در رویدادهای پیش رو استفاده خلاقانه از آجر (در کنار منطق علمی و اجرایی) و همچنین بکار‌گیری آن در بخش‌های اصلی ساختمان (که تنها به نما محدود نمی‌گردد) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود و هیات داوران در بررسی پروژه‌ها به این نکات توجه دو چندان خواهند داشت.

با آرزوی موفقیت

———————————

اولین کارگاه – مسابقه­‌ی سه روزه‌­­­ی آجر: روند شکل­‌گیری و طراحی پروژه‌ها

پیش در آمدی بر “کنفرانس نقش آجر در توسعه‌­ی فرهنگ و تمدن”

برگزار کننده:

با مشارکت مدرسه‌ی هنرمعماری و قطب علمی فناوری معماری دانشگاه تهران 

مدرس:

علیرضا مشهدی میرزا

هیئت داوران:

دکتر حامد مظاهریان

سرکار خانم دکتر کتایون تقی‌زاده

مهندس فرامرز پارسی

مهندس علیرضا مشهدی میرزا

دکتر مرتضی صدیق

دکتر یحیی اسلامی

دکتر مجتبی ثابت‌فر

منتورها: (مربیان)

1- محسن نوروزوند

2 – یحیی کاشی

3- رضا اسدزاده

موسس و بنیانگذار:

هنر معماری

مدیر موسسه:

شهریار خانی‌زاد

همکاران:

رکسانا خانی‌زاد

آذر مرتضوی (قطب علمی و فناوری معماری دانشگاه تهران)

مهشید اداوی

آیدین توکلیان

یاسین اردستانی

گزارش کارگاه آجر:

روز نخست با سخنرانی مهندس علیرضا مشهدی میرزا در سالن آوینی دانشکده هنرهای زیبا شروع شد. وی که نامزد نهایی مسابقه‌ی آقاخان است توضیحاتی را در باب استفاده‌ی از آجر در پروژه‌های شخصی‌اش و همچنین بکارگیری آن در تاریخ معماری ایران ارائه داد.  در ادامه دکتر محمودآبادی …. مدیرعامل شرکت خشتانه در خصوص مشخصات فنی و اجرایی آجرهای مینیاتوری اطلاعاتی را در اختیار شرکت‌کنندگان قرار داده و روش ساخت نمونه‌های کوچک را با استفاده از این آجرها و ابزار‌هایی که به همراه آنها عرضه می‌شد شرح دادند.

پس از پایان بخش نخست، شرکت‌کنندگان به سالن …. رفته و در آنجا مستقر گردیدند و بسته‌های آجر به همراه ابزار مورد نیاز که توسط شرکت هنر معماری تهیه گردیده بودند در میان هنرجویان توزیع گردید. در ادامه شرکت‌کنندگان به گروه‌های 3 نفری تقسیم گشتند و اعضای گروه به سرعت با یکدیگر آشنا شدند. در این میان راهنمایان و اساتید به جمع‌بندی کلی در مورد مسیر اصلی کارگاه رسیده و هر یک به مدت پنج دقیقه نظرات خود را در خصوص خطوط کلی و اهداف نهایی کارگاه خطاب به هنرجویان اعلام کردند. علیرضا مشهدی میرزا از اهمیت توجه به مقیاس گفت. محسن نوروزوند در خصوص مدیریت زمان و توجه به انتخاب طرح‌هایی که قابلیت اجرا داشته باشند صحبت نمود. رضا اسدزاده و یحی کاشی نیز به استفاده‌ی غیر پوسته‌ای از آجر اشاره نموند و دست آخر دکتر محمودآبادی توضیحات تکملی را در خصوص ملات و ابزارهای مینیاتوری ارائه کردند.

با شروع روند طراحی شاهد آن بودیم که راهنمایان بر سر میز هر یک از شرکت کنندگان حاظر شده و با توجه به سابقه‌ی عملی که در استفاده از آجر داشتند، دانشجویان را برای رسیدن به طرحی که در اجرا عملی باشد راهنمایی کردند. به طور مثال رضا اسدزاده بر این تاکید داشت که وقتی از آجر استفاده می‌شود باید به خاصیت فشاری آن توجه کرد و در طراحی به سمتی رفت که استفاده‌ی از آجر را به مثابه مصالح اصلی توجیه کند. محسن نوروزوند از محدودیت آجر گفت و سعی نمود هنرجویان را از طرح‌هایی که به دلیل خصوصیات آجر قابل اجرا نخواهند بود آگاه سازد. یحی کاشی نیز قلم به دست گرفته و در کنار بچه‌ها شروع به ترسیم خطوط کرد و با تاکید بر خوانش فرمالیستی از فرم‌های سنتی مانند چهارطاقی‌ها یا هر فرم دیگری که در گذشته توسط آجر خلق می‌گشت، شرکت‌کنندگان را به سمت فهم عمیق‌تر آجر و ارتباط آن با فرم معماری راهنمایی نمود.

شرکت کنندگان روز نخست را به طراحی گذراندند و ما شاهد طرح‌های بی‌شماری بودیم که شکل می‌گرفتند، پاک می‌گشتند و از نو خلق می‌شدند. در هر گوشه‌ای از سالن، هنرجویان در میان انبوهی از ورق‌های طراحی و ابزار ترسیم، با راهنمایی اساتید خود مشغول طراحی بودند.

روز دوم نیز با ادامه‎‌ی روند طراحی آغاز گردید. هنرجویان طرح‌های خود را با کمک اساتیدشان به سرانجام رسانیده و پس از آن که از عملی بودن طرح‌هایشان اطمینان حاصل نمودند دست به کار شده، بسته‌های آجر مینیاتوری را باز کردند و شروع به چیدن آنها نمودند. در ادامه همکاران شرکت خشتانه بر سر میز هر یک از هنرجویان حاظر گشتند و نسبت‌های مناسب ملات را برای آنها توضیح داده تا هر گروه بتواند به ملاتی مناسب جهت چیدمان آجرها دست یابد. واضح است که در این مسیر موانع کم نبوده و هنرجویان با آزمون و خطای بسیار مسیر خود را پیش رفتند. برخی از گروه‌ها علاقه‌ی بیشتری به فرم‌های سنتی از خود نشان می‌دادند در حالی که برخی دیگر با بکارگیری خطوط ساده تر و تکرار فرم‌ها به سوی طرح‌های مدرن‌تر رفتند.

روحیه‌ی هنرجویان قابل تحسین بود و اساتید با شکیبایی تمام بر سر میز هر یک از گروه‌ها حاظر می‌شدند و آنها را راهنمایی می‌کردند. احساسی از رقابت توام با دوستی در میان بچه‌ها شکل گرفته بود و برخی از گروه‌ها پس از بسته شدن درب‌های دانشگاه به رستوران‌ها و فضاهای عمومی اطراف رفته و تا پاسی از شب مشغول کار بر روی پروژه‌های خود بودند.

در سومین روز که روز پایانی کارگاه نیز بود هنرجویان با یکدیگر بیش از پیش صمیمی شده و هر طرف که چشم ‌می‌انداختی گروهی از بچه‌ها را دیده می‌شدند که بر روی قسمتی از طرحشان کار می‌کردند و در حالی که هر یک مسئولیت بخشی از کار را بر عهده گرفته بودند در انجام کار تیمی کوتاهی نمی‌نمودند. بر اساس نظر برگزارکنندگان و همچنین اساتید کارگاه قرار بر این شد تا زمان تحویل آثار ساعت13 روز یازدهم اردیبهشت اشد و پس از آن آثار به داوری گذاشته شود. در حدود ساعت 11 بود که مهمانانی به کارگاه آمدند: جناب دکتر حامد مظاهریان ریاست محترم قطب علمی فناوری معماری دانشگاه تهران و همچنین دانشکدگان هنرهای زیبا به همراه ریاست میراث فرهنگی کشور گرجستان، دکتر یحیی اسلامی (مدیر گروه معماری دانشکده‌ی هنرهای زیبا) و سایر همراهانشان که به تازگی به ایران آمده بودند.

میهمانان به گوشه کنار کارگاه نگاهی انداخته و ضمن پرسش از دکتر محمودآبادی در خصوص تولید آجرهای مینیاتوری به تحسین برخی هنرجویان و طرح‌هایشان پرداختند. در ساعت 12 کارگاه آجر، میزبان جناب دکتر مرتضی صدیق بود. وی که در طول این سال‌ها یکی از تاثیرگذارترین چهره‌ها در آموزش اسکیس به هنرجویان بود پس از این که بر سر میز تک تک گروه‌ها رفت و آنها را راهنمایی نمود، تمامی شرکت‌کنندگان را فراخوانده و نکاتی چند را در ارتباط با منطق محتوایی آثار برای آنها مطرح نمود. از جمله این نکات می‌توان به تاکید ایشان بر عدم تفسیر آثار توسط خود هنرجو و بازگذاشتن تخیل مخاطب (در این مورد، اساتید) اشاره نمود.

در پایان کارگاه-مسابقه در ساعت 13 و در حالی که از هنرجویان خواسته شد تا برای تسهیل روند داوری سالن را ترک نمایند، داوران به بحث و گفتگو نشسته و در یک جلسه‌ی یک ساعته، 3 اثر را به عنوان برترین آثار و 3 اثر دیگر را به عنوان آثار قابل تقدیر انتخاب نمودند. جناب دکتر حامد مظاهریان در جمع دانشجویان حاظر گردیدند و سخنرانی کوتاهی را ایراد نمودند: ایشان با اشاره به تاریخ معماری ایران، از کاربرد آجر در بناهای دوران ساسانی و ادامه‌ی آن رویکرد در دوره‌ی اسلامی صحبت نمودند و ضمن ابراز امیدواری از نتایج کارگاه آجر، آن را شروعی موثر جهت ترویج استفاده از آجر در معماری امروز و فردای این سرزمین دانسته و برای هنرجویان آرزوی موفقیت در مسیر حرفه‌ایشان داشتند. در بخش آخر، پس از سخنرانی تاثیرگذار جناب دکتر حامد مظاهریان و دکتر مرتضی صدیق، اسامی نفرات برتر خوانده شد و هدایای در نظر گرفته شده به آنها تقدیم گردید.

مقام دوم:

1- ساینا افشارپور

2- مهدیه مخترع

3- آرین کاظمی

4- آرش اصغرزاده

مقام سوم:

1-  علیرضا رضوی‌فرد

2- مریم چواری

3- حنانه بهنویی

گروه‌های تقدیر شده:

گروه شماره 12:

1- هلیا حبیبی

2-یاسمن اعتباریان

3- نرگس حسین زاده

گروه شماره 15:

1-نغمه شکوهی‌کیا

2-امید قربانی‌فر