از دایـرةالـمـعــــــارف بـریـتـــانّـیـکـــا
نوشته‌­ی لـِوْ زِتْـلــیـن٭، ترجمه­‌ی علیرضا سیّداحمدیان

Stadium
From Encyclopædia Britannica
Written by Lev Zetlin

استادیوم مساحت محصوری است شامل فضایی وسیع برای برگزاری مسابقات ورزشی یا نمایش‌ها با جایگاهی برای نشستن تماشاچیان. نام این مکان از واحد اندازه­‌گیریِ طول در یونان باستان، یعنی «سْتاد» (“stade”)، گرفته شده که مسافت پیموده‌­شده در مسابقات ورزشی یونان بود (حدود 180 متر). میدان دو در مسابقات اُلمپیک1 یونان باستان در اُلومپیا (Olympia) دقیقاً یک سْتاد طول داشت، و این کلمه که در آغاز به واحد اندازه‌­گیری اشاره داشت، پس از چندی به خودِ مسابقه و سپس به محلِّ برگزاری مسابقه اطلاق گردید. استادیوم به عنوان یک سازه­‌ی معماری نقش حائز اهمیّـتی در تکنولوژیِ ساختمانیِ قرن بیستم ایفاء نموده است.

استادیوم‌های کلاسیک
اوّلین استادیوم‌های یونانی باریک و بلند، Uـ شکل یا نعل­‌اسبی بودند. گاه همچون استادیوم‌های ثِبای، اِپیداؤروس، و نیز استادیوم اُلومپیا، که از قرن هشتم قبل از میلاد محلِّ برگزاری بازی‌های اُلمپیک بود، در مجاورت تپّه‌­ای بنا می‌شدند. یونانیان البتّه استادیوم‌هایی موسوم به هیپودروم2 (hippodrome) نیز می­‌ساختند که از نظر لی­‌آؤت به استادیوم‌های عادّی شباهت داشت، امّا آنقدر عریض بود که بتوان مسابقات ارّابه‌­رانی با چهار اسب، که از اوایل قرن هفتم قبل از میلاد به شاخص مسابقات اُلمپیک بدل شده بود، را نیز در آن‌ها برگزار کرد.
رومی‌ها طرّاحی استادیومِ یونانی را از ایشان اخذ کردند و صورت متکامل­‌تری به آن بخشیدند. آنان دو نوع استادیوم می­‌ساختند: کیرکوس3 (circus) و آمفی‌­تئاتر (amphitheatre). کیرکوس معادلِ رومیِ هیپودروم بود، سازه­ای طویل و کم‌­عرض برای مسابقات ارّابه‌­رانی. عظیم‌­ترین و بی­شک عالی­‌ترین نمونه­‌ی این بنا، کیرکوس ماکسیموس4 در رُم بود. در مقابلِ کیرکوس، آمفی‌تئاتر5 به عنوان شاخص­‌ترین ساختمان در معماریِ رُمی، پلانِ بیضوی یا گردی داشت و از هر طرف محصور بود. آمفی­‌تئاتر برای نبردِ گْلادیاتورها در نظر گرفته می­‌شد و از اینرو ابعاد دقیقِ میدانِِ آن اهمّیتی نداشت، و هدف اصلی در آن حدِّاکثر ظرفیّت تماشاچیان و ارائه­‌ی بهترین میدان دید به آنها بود. آمفی­‌تئاتر عظیمی که در قرن اوّل میلادی در رُم ساخته شد کولوسِّئوم6 (Colosseum) نام داشت. بعد از سقوط امپراطوری رُم، مادام که اُفول شهرها مانع از برگزاری نمایش‌ها و مسابقات نمی­شد، آمفی­‌تئاترها هم برقرار بودند. نزدیک به دو هزار سال گذشت تا فُرم آمفی­‌تئاتر دیگربار احیاء گردید؛ تا آن هنگام، سکّوهای کوچک­تر و معمولاً موقّتی برای برگزاری رویدادهای تماشایی، از قبیل مسابقه میان شوالیه­‌های قرون وسطای اروپا، کفایت می­‌کرد.
احیاء بازی‌ها و ورزش‌های تماشایی در ابعاد عظیم در قرن نوزدهم و با رشد شهرهای اروپایی و تجدید علاقه نسبت به مسابقات ورزشی آغاز گردید؛ به طور نمادین، انگیزه­‌ی اصلی در طرّاحی استادیوم‌های عظیم مدرن را احیاء مسابقات اُلمپیک در سال 1896 می­‌دانند.

استادیوم‌های مدرن
استادیومِ اختصاص‌­یافته به نخستین اُلمپیاد مدرن در آتن حاصلِ بازسازیِ یک استادیومِ مرمریِ به­‌جامانده از دوران باستان بود که خود توسّط هِرودِس آتّیکوس (Herodes Atticus) در سایتِ یک استادیوم باز هم قدیمی‌­تر در آتن ساخته شده بود. مسابقات اُلمپیک از این تاریخ به بعد در مرکز توجّهات جهانی برای رشد و توسعه­‌ی مفهومِ مدرنِ «استادیوم» بوده است. از زمان برگزاری نخستین اُلمپیادِ مدرن، هر چهار سال یک بار، کشورِ میزبان معمولاً استادیوم دائمی برای ثبت تاریخیِ این رویداد بنا می­کند. نخستین استادیوم متعلّق به این ژانْرِ مدرن مربوط است به اُلمپیاد IV که در سال 1908 در شِپِردْز بوش، لندن، ساخته شد. جایگاه تماشاچیان جزئاً مسقّف بودند، و استادیوم گنجایش بیش از 50,000 نفر تماشاچی را داشت. از دیگر استادیوم‌هایی که حائز اهمّیت معمارانه هستند و قبل از جنگ جهانی دوّم ساخته شده‌­اند، می­توان به استادیومِ سْتوکهولم (1912)، استادیومِ کولومب (Colombes)، خارج از شهر پاریس (1924)، استادیومِ آمستردام (1927)، و استادیومِ برلین (1936) اشاره کرد. استادیوم هلسینکی برای المپیادِ XII (1940) که برگزاری آن به دلیل رُخدادِ جنگ جهانی دوّم لغو گردید، به­‌عنوان محلّی برای برگزاری اُلمپیاد XV در سال 1952 به کار آمد.
طیِّ نیمه­‌ی نخست قرن بیستم، استادیوم‌های رقیبِ معادل‌های خود در رومِ باستان در بسیاری از شهرها احداث گردیدند، که از عمده­‌ترین آنها می­‌توان به استادیوم عظیمِ سْتراهوف (Strahov) در پراگ اشاره کرد که در سال 1934 جهت برگزاری مسابقات ژیمناستیک سوکول (Sokol) تکمیل گردید و گنجایش بیش از 240,000 نفر تماشاچی را داشت. استادیوم شهرداریِ ماراکانیا (Maracaña) در ریو دِه ژانیرو پذیرای بیش از 200,000 نفر تماشاچی بازی‌های فوتبال است. از دیگر استادیوم‌هایی که بیش از 100,000 نفر گنجایش دارند می‌­توان به کریکت گْراؤندِ مِلبورن، در ملبورن (100,000)؛ تْسِنترالی (لِنین) استادیوم، در مسکو (103,000)؛ استادیوم آدساُل، در بْرَدفورد، انگلستان (102,500)؛ استادیوم آزتِک، در مکزیکوسیتی (115,000)؛ رُز بَؤل (Rose Bowl)، در پاسادینا (Pasadena)، کالیفورنیا، ایالات متّحد آمریکا (104,091)؛ و استادیوم میشیگان، در اَن آربور، میشیگان، ایالات متّحد آمریکا (107,501) اشاره کرد. بدیهی است که این ارقام تعداد «پذیرفته‌­شدگان» به داخل این استادیوم‌ها را نشان می­‌دهند؛ ظرفیّت رسمی این استادیوم‌ها برای تماشاچیانِ «نشسته» می‌­تواند به طرز قابل توجّهی پایین­‌تر باشد.
بازی فوتبال آمریکایی الهام­‌بخش نوع جدیدی از طرّاحیِ استادیوم شد، این استادیوم بَؤل (Bowl) نام داشت و شکلش بیضوی بود و نخستین بار در سال 1914 در یِیل بَؤل نیو هِیوِن، کانتیکات، مورد بهره‌­برداری قرار گرفت؛ شکلِ بَؤل در استادیوم‌های متعدّد دیگری از جمله رُز بَؤل و استادیومِ دانشگاه میشیگان تکرار شد. به دلیل این که بَؤل برای دیگر ورزش عمده‌­ی آمریکایی، یعنی بِیْسبال، کلاً نامناسب بود، نوع دیگری از استادیوم مختصّ این ورزش ظهور کرد که هدف اصلی در آن فراهم آوردن بیشترین ظرفیّت مسقّف برای حفاظت تماشاچیان در برابر تابش آفتاب بود. از پیشتازان اصلی این طرح، استادیومِ سه­‌طبقه‌­ی یانکی (Yankee) در نیویورک است که در سال 1923 ساخته شده و به بهره‌­برداری رسیده است.

نوآوری در طرّاحیِ استادیوم
استادیوم بر حسب مواردِ کاربرد در اشکال متنوّعی ساخته می­‌شود. برخی از استادیوم‌ها مستطیلی با گوشه‌­های گرد و انحناءدار هستند، و مابقی بیضوی یا Uـ شکل. ساخت استادیوم‌های عظیم قرن بیستمی به مدد استفاده از بِتُن مسلح به طرز قابل توجّهی تسهیل شده است. این مادّه اجرای طرح‌های جسورانه‌­ای که پیش از این به­‌لحاظ نوع سازه غیرممکن می‌­نمودند را کاملاً امکان‌­پذیر ساخته است.
مشکل اساسیِ استادیوم‌های مسقّف وجود موانع بصری به‌­واسطه­‌ی احداث ستون‌های حمّال جهتِ سقف آن است. استادیوم داجر (Dodger) در لوس آنجلس نخستین استادیومِ دیرَکدار بی­ستون بود که هیچ‌­جا مانعی در دیدرس تماشاچیان مسابقه ایجاد نمی­‌کرد (1959)، و بعد از آن استادیوم شی (Shea) در نیویورک با سکّوهای الحاقیِ مخصوص تماشاچیان، سکّوهایی که دور استادیوم می­‌چرخیدند و امکان تبدیل زمین بِیْسبال به زمین فوتبال را فراهم می­‌آوردند (1964). استادیوم‌های شاخص دیگر از جمله استادیوم بوش مِموریال (Busch Memorial)، در سِیْنت لوئیس، میزوری، و استادیوم آتلانتا، جورجیا، برای بِیْسبال ساخته شده‌­اند.
یک تحوّل اساسی در اواسط قرن بیستم، ساخت آسترودوم7 (Astrodome)، واقع در هیوستن، تگزاس، بود که نخستین استادیوم عظیمِ کاملاً مسقّف (roofed) به شمار می‌­آید؛ استادیوم‌های سرپوشیده (indoor) در ابعاد کلان قبلاً هم ساخته شده بودند، که به‌­خصوص از میان آنها باید به مَدیسن سْکوئر گاردن8 در نیویورک سیتی (1890)، و استادیوم شیکاگو، در شهر شیکاگو (1928)، به ظرفیّت 17,500 نفر تماشاچیِ نشسته اشاره کرد (هر دو سازه‌­ی اصلی اکنون تخریب شده­‌اند). برای اُلمپیک سال 1960 رُم، مهندس­ معمار پیشروِ ایتالیایی، پی­یر لوئیجی نِروی،9 مجتمع ورزشی رُم را طرّاحی کرد، که شامل پالاتسو دِلّو سْپورت با یک سقف گنبدیِ جناغی می­‌شد. البتّه، آسترودوم در قیاس با این سازه­‌ها ابعاد غول­‌آسایی دارد و 62,000 نفر تماشاچی را دور یک میدان بازیِ وسیع در خود جای داده است. گنبد آسترودوم، از جنس پانل‌های پلاستیکی شفّافی که با شبکه‌­ای از میله‌­های فولادی حمل می‌شوند، دهانه­‌ای به قطر 196 متر در ارتفاع 62 متری بالای زمین دارد. کلِّ فضای داخل تهویه می­‌شود. طیِّ کمتر از یک دهه، سوپردوم (Superdome) سازه­‌ی عظیم دیگری در نیو اورلینز (New Orleans) آسترودوم را پشت سر گذاشت (افتتاح 1975). ظرفیّت رسمی سوپردوم 69,065 نفر است (البتّه ظرفیّت اسمیِ آن بیش از اینهاست)؛ و بر فراز سازه­‌ی سه­‌طبقه­‌ی آن یک سقف گنبدی با جناغ‌های فولادی به قطر دهانه‌­ی 200 متر قرار دارد. در اواخر دهه‌­ی 1980 استادیوم‌هایی با سقف‌های گنبدیِ جمع­‌شو شروع به ظهور کردند که شاخص­‌ترین آن سْکای­دوم (Skydome) در تورونتو است (افتتاح 1989).
یک تحوّل اساسی دیگر کاربرد کابل‌های فولادیِ کشسان برای پوشاندن سقف عظیم استادیوم‌ها بود. در مورد استادیوم‌های سرپوشیده، کابل به طرز خیره­‌کننده­‌ای بر سرعت ساخت و احداث می­‌افزاید، به سبُکیِ سازه کمک می­کند، و باعث صرفه­‌جویی در هزینه‌­های نهایی می­‌شود. یک استادیوم مدرن که از همین سیستم کابلی استفاده کرده در مینیاپولیس، سِیْنت پاُل، مینه­‌سوتا، ساخته شده و مترودوم (Metrodome) نام دارد. سیستم‌های کابلی قادرند مساحت‌های طولانی­‌تری را تحت پوشش قرار دهند؛ کانسپتِ یک استادیوم بِیْسبال سرپوشیده به گنجایش 200,000 نفر توسّط لِوْ زِتْلین [نویسنده­‌ی مقاله­‌ی حاضر]، مهندس آمریکایی، ارائه شده است.
کانسپتِ استادیومِ محصور، و گرایش به سمت ظرفیّت‌های بیشتر، به جست‌­وجو در پی مصالح پیشرفته­‌تر و تکنیک‌های ساختمانیِ پیچیده‌­تر مُنجر گردیده است. تکنولوژی مدرن، ازجمله تکنولوژیِ تحوّل و توسعه در صنعت هوافضا، از سالها قبل تکنیک‌هایی را برای پوشش‌های چندصدمتری در اختیار داشته است. امکانات بالقوّه­‌ی کانسپت طرّاحی استادیوم مدرن به حدّی­ست که چندین پروپوزال برای ایجاد پوششی بر روی کلِّ جزیره­‌ی منهتن به صورت جدّی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است. و اساساً هیچ عجیب هم نیست که امروز شاهد استادیوم‌هایی باشیم مسقّف، با ردیفی از رستوران‌ها، سالن‌های نمایش، تالارها و الحاقات جنبی­شان، که آن‌ها را به پیشگامان شهرهای تماماً مسقّف با امکانات کنترل آب و هوا بدل ساخته است.
پی‌­نوشـت‌ها:
[اطلاعات پی­‌نوشت‌ها همگی از دایرةالمعارف بریتانّیکا (2006) اخذ شده­‌اند. ]
1) مسابقات اُلمپیک. فستیوال ورزشی که با الهام از مراسمی ورزشی­ مذهبی در یونان باستان بعد از سال 1896هر چهار سال یک بار در یک کشور برگزار می‌­شود. در یونان باستان این مسابقات به افتخار خدایانِ ساکنِ کوهِ اُلومپوس (اُلمپ) در اُلومپیا، واقع در شبه‌­جزیره‌­ی پِلوپونِّسوس، برگزار می­‌شدند. در سال 1887 پی­یر بارون دو کوبِرتَن (Coubertin)، جوان 24 ساله­‌ی فرانسوی برای نخستین بار ایده­‌ی احیاء بازی‌های اُلمپیک را مطرح کرد و هفت سال در فرانسه، انگلستان و ایالات متّحد آمریکا مشغول آماده­‌سازی افکار عمومی شد تا بتواند هوادارانی برای طرح خود بیابد. سرانجام در سال 1894 یک کنگره­‌ی بین‌­المللی نقشه­‌ی کوبِرتَن را پذیرفت و بدین ترتیب در نتیجه­‌ی تلاش‌های وی کمیته­‌ی بین­‌المللی اُلمپیک تأسیس و اوّلین دوره­‌ی بازی‌های اُلمپیک عصر جدید در روزهای 6 تا 15 ماه آوریل سال 1896 در آتن و با حضور 12 کشور و 280 ورزشکار (همگی مَرد) برگزار شد. آخرین دوره­‌ی بازی‌ها، اُلمپیادِ XXIX بود که در ماه اوت سال 2008 در چین برگزار شد.
2) هیپودروم (hippodrome). استادیوم قدیمیِ یونانی مخصوص مسابقات اسب­‌سواری و ارّابه‌­رانی. شکل هیپودروم طویل، با یک انتهای نیم‌دایره‌­ای بود و به این دلیل پلان آن شبیه یک U بود که انتهای فوقانی آن مسدود شده باشد. تماشاچیان عادّی در امتداد اضلاع طویل و نیز گرد نیم‌دایر‌ه‌­ی انتهای آن می‌­نشستند، و در انتهای مستقیم آن صاحب‌منصبان در جایگاه‌های اختصاصی­‌شان قرار می­‌گرفتند. یک دیوار کوتاه به نام سْپینا (spina) تقریباً کلِّ طول میدانِ هیپودروم را طی می­‌کرد و میدان را به دو نیمه­‌ی راست و چپ تقسیم می­‌کرد. چون در آنِ واحد بیش از 10 ارّابه در مسابقه شرکت می­‌کردند، پهنای هر نیمه کمتر از 120 متر در نظر گرفته نمی‌­شد. طول هیپودروم بین 180 تا 210 متر در نوسان بود. بزرگترین هیپودروم در کنستانتینوپل و در دوره­‌ی امپراطور سِپتیمیوس سِوِروس در سال 203 میلادی احداث و توسّط امپراطور کنستانتینوس در سال 330 میلادی تکمیل شد. ظرفیّت این استادیوم 60,000 نفر بود و به دلیل امکانات جانبیِ فوق­‌العادّه‌­ی آن، علاوه بر ارابه­‌رانی، مراسم امپراطوری، جشن پیروزی‌های نظامی، تظاهرات سیاسی، و اعدام مجرمین نیز همگی در آن برگزار می­‌شدند.
3) کیرکوس (circus). استادیوم رومی مخصوص برگزاری مسابقات اسب­‌سواری و ارّابه‌­رانی. کیرکوس با نگاهی به هیپودروم یونانی ساخته شد و مانند آن یک انتهای نیم‌دایره و یک انتهای مستقیم داشت که ارّابه­‌ها در آن به خط می­‌شدند و مسابقه را شروع می­‌کردند. نِرون علاوه بر کاربرد اصلیِ کیرکوس از آن برای سوزاندن مسیحیان استفاده می­‌کرد.
4) کیرکوس ماکسیموس (Circus Maximus). بزرگترین کیرکوسِ رومی و یکی از بزرگترین آرِناهای ورزشی در کلِّ تاریخ. در سه ضلع این سازه­‌ی Uـ شکل تماشاچیان می­‌نشستند و در وسط آن دیوار کوتاهی بنا شده بود که مسابقات ارّابه‌­رانی به دور آن برگزار می­‌شدند. کیرکوس ماکسیموس در قرن اوّل قبل از میلاد در زمان یولیوس قیصر (ژول سزار) بازسازی شد و نزدیک به 15,000 نفر گنجایش یافت. امپراطوران بعدی هریک بر ظرفیّت آن افزودند و تحت زمامداری کنستانتینوس (قرن چهارم میلادی) کیرکوس به بزرگترین اندازه­‌ی خود دست یافت که عبارت بود از 610 متر در 190 متر و ظرفیّت احتمالی آن 250,000 نفر که بدین ترتیب از ظرفیّت بسیاری از استادیوم‌های مدرن امروزی هم فراتر می­‌رود. از کیرکوس ماکسیموس جز بقایای ناچیزی در حدِّ فاصل پالاتینا و آوِنتینا چیزی باقی نمانده است.
5) آمفی­‌تئاتر (amphitheatre). ساختمانی مدوّر یا بیضوی با فضایی موسوم به آرِنا در وسط که تماشاچیان دور آن می­‌نشستند. کلمه‌­ی آمفی‌­تئاتر اصلاً یونانی­ست به معنای «تئاتری با تماشاچیان در اطراف»، امّا به عنوان یک فُرم معماری منشأ ایتالیک یا اتروسک دارد و حاکی از علاقه­‌ی خاصِّ این مردمان به بازی‌های گلادیاتوری، و مبازره با حیوانات وحشی است. نخستین آمفی­‌تئاتر دائمی در حدود سال 80 قبل از میلاد در پومپئی احداث شد، و آرِنای آن پایین­‌تر از سطح همکف قرار گرفته بود. از دیگر آمفی­‌تئاترهای معروف می‌­توان به کولوسِّئوم اشاره کرد (نک. پایین). در وِرونا و کاپوآ هم آمفی‌­تئاترهای عظیمی ساخته شدند. امروزه آمفی­‌تئاتر به سالن کنسرت یا نمایشی گفته می­‌شود که صندلی‌های تماشاچیانش دور صحنه­‌ی آن قرار گرفته باشند، مثل رویال آلبرت هاُل در لندن.
6) کولوسِّئوم (Colosseum). یا آمفی­‌تئاترِ فْلاویان، که در شهر رُم در دوران امپراطورانِ سلسله­‌ی فلاویان برگزار شد. احداث این آمفی‌­تئاتر در فاصله­‌ی سالهای 70 تا 72 در عهد وسپاسیانوس صورت گرفت و در سال 80 میلادی توسّط امپراطور تیتوس در مراسمی که 100 روز به طول انجامید موقوف به برگزاری مسابقات شد. اندکی بعد در سال 82 میلادی دومیتیانوس با احداث فوقانی‌­ترین طبقه‌­ی آمفی­‌تئاتر سازه­‌ی آن را تکمیل کرد. آمفی‌­تئاترِ کولوسِّئوم سازه‌­ی مستقلّی­‌ست از سنگ و بتُن در ابعاد 190 در 155 متر و به ظرفیّت 50,000 تماشاچی. کولوسِّئوم آوردگاه نبردهای خونین میان گلادیاتورها، و میان حیوانات درنده و آدم‌هایی بوده که برای سرگرمی تماشاچیان رُمی و غیررُمی جان خود را به طرز رُعب­‌آوری به خطر می‌­انداختند.
7) آسترودوم (Astrodome). استادیوم گنبددار مدرن که در سال 1965 در هیوستن، تگزاس، ساخته شد. در حالی که نمونه­‌های مسقف و سرپوشیده­‌ی قبلی بیش از 20,000 نفر گنجایش نداشتند، آسترودوم که کاملاً براساس مهندسی گُنبد ساخته شده فضای کافی برای بازی بیسبال و فوتبال آمریکایی را در حضور بیش از 60,000 نفر تماشاچی فراهم می‌­آورَد که در شش ردیف می­‌نشینند. سقفِ آسترودوم از جنس پانل‌های پلاستیکی توسّط شبکه‌ای فولادی حمل می­‌شود، و با سیستم تهویه‌­ی مطبوع پیشرفت‌ه­ای دمای داخل آن در 23 درجه­‌ی سانتی‌گراد ثابت نگاه داشته می­‌شود. برق مورد نیاز سیستم نورپردازیِ داخل استادیوم توسّط ژنراتورهای اختصاصی خودگردان تأمین می­‌شود.
8) مَدیسن سْکوئر گاردن (Madison Square Garden). میدان ورزشیِ سرپوشیده در نیویورک سیتی. مَدیسن سْکوئر گاردن در اصل (1874) یک ایستگاه سرپوشیده­‌ی خطِّ آهن در میدانِ مَدیسن بود. در سال 1891 یک فضای ورزشی توسّط سْتَنفورد ؤایت طرّاحی و ساخته شد که عمدتاً به ورزش بُکس اختصاص داشت. در سال 1925 یک مَدیسن سْکوئر گاردنِ جدید در خیابان هشتم، خیابان پنجاهم، ساخته شد که میدانی مناسب بسکتبال، هاکی و دیگر ورزش‌ها را داشت؛ آرِنای جدید در سال 1968 در سایتِ سابق ایستگاه پنسیلوِینیا افتتاح شده و مجتمع عظیمی­ست به ظرفیّت 20,000 تماشاچی برای برگزاری سیرک، پاتیناژ، و گردهمایی‌های سیاسی، و رویدادهای ورزشی. یک فُروم به گنجایش 5,000 نفر، یک تالار نمایشگاهی، یک سالن بولینگ، تالار مشاهیر، و گالری هُنرهای ورزشی از جمله ملحقّات مَدیسن سْکوئر گاردن هستند. عملیات بازسازیِ این مرکز ورزشی در سال 1991 با موفّقیّت به اتمام رسید.
9) پی­یر لوئیجی نِروی (1979-1891) (Pier Luigi Nervi). مهندس و معمار ایتالیایی که به دلیل نبوغ تکنیکی و طرّاحی‌های خیره­‌کننده‌­اش، به­‌خصوص سازه­‌های عظیمی که از بتُن مسلح می­‌ساخت، شهرت بین­‌المللی کسب کرد. از آثار عمده‌­اش می‌­توان به آرک عظیمی به قطر دهانه­‌ی 95 متر برای نمایشگاه تورینو (50-1949)، و نیز نخستین آسمان‌خراش ایتالیا، ساختمانِ پیرِلّی (Pirelli) (1955) در شهر میلان اشاره کرد.