آزمایشگـاه‌­های تخصّصی هوا­ـ­‌فضـا
معماری از معمارانِ جان فْریدْمن اَلیس کیم (جِی­‌اف‌­اِی­‌کِی)
متن از سباستین هاؤارد
ترجمه­‌ی مهسا کامی شیرازی
عکّاسی از بِنی چَن
کالیفرنیا، 2008-2006

Graduate Aerospace Laboratories
Architecture by John Friedman Alice Kimm Architects (JFAK)
Text by Sebastian Howard
Photography by Benny Chan

وقتی وارد لابی آزمایشگاه­‌های تخصّصی هوا­ـ­‌فضای مؤسّسه‌­ی تکنولوژی کالیفورنیا (گَلْسیت) می­‌شوید، نگاهتان به سمت بالا کشیده می­‌شود و یک موجود آمیب‌­مانند می­‌بینید که به سقف چسبیده، انگار که مشغول هضم کردن ساختمان است ــ در حالیکه با اشتیاق به سمت پایین سرسرا می­‌خزد و یک­‌چهارم ستون‌های بتُنی بی­‌قاعده را می‌­بلعد.

کمی جلوتر، یک پنجره‌­ی شیب­دار چشمگیر، آزمایشگاه سبز­رنگ، و حلقه‌­هایی متشکّل از حروفی را آشکار می‌­کند که با دست­‌خطِّ سَرِهم نوشته شده و تا نیمه­‌ی دیوار بالا رفته و سپس به سمت پایین سرازیر می­‌شود؛ در این بخش، سرْنامِ دپارتمان در موزائیک‌های مرمریِ صورتی حک شده است. بنابراین ورود به مدرسه­‌ی نخبه­‌پرور تخصّصی در پاسادینا، عجیب و غریب، بی­‌پروا و کارکردگراست.­
فضای داخلی گَلْسیت، بخشی از نوسازی عمده‌­ای­ست که­ توسّط شرکت لوس آنجلسیِ معماران جان فْریدمن اَلیس کیم (جِی‌­اف‌­ای­‌کی)، انجام شده است؛ معمارانی که طرّاحی التقاطی‌شان برای یک باشگاه در سانتا مانیکا برنده‌­ی جایزه­‌ی طرّاحیِ داخلی مجلّه‌­ی رکورد شد و از آن به بعد هم پروژه‌­های این شرکت بارها در این مجلّه معرّفی شده است.
گَلْسیت، در سال 1928 با کمک­‌هزینه­‌ی مالی از سوی دَنیِل گوگنهایم تأسیس شد. او که یک صاحب صنعت بود، به همان اندازه که به خاطر دغدغه‌­ی بی‌­رحمانه­‌اش برای حفظ و اداره­‌ی کسب و کار خانوادگی، یعنی معدن، مشهور بود، برای کارهای خیرخواهانه و انسان­‌دوستانه‌­اش نیز مشهور بود. این مدرسه در بیشتر سال‌های قرن بیستم موفّق و مطرح بوده و جایگاه قابل توجّهی به دست آورده است. هواپیماسازیِ داگلاس، سِری هواپیماهای مشهورِ دی­سیِ خود را در آزمایشگاهِ آن زمانْ نوساز این مؤسسه آزمایش کرد؛ رئیس جمهور جان اِف. کِنِدی نخستین مدال ملّی علم را به مدیر مؤسّسه، تئودور فون کَرْمَن، اعطاء کرد. البتّه این مدرسه تدریجاً قسمتی از وجهه‌­ی خود را از دست داد.
طبق گفته‌­ی آرِس رُساکیس، صاحبِ کُرسیِ مهندسی و علوم کاربردی در مؤسّسه­‌ی تکنولوژی کالیفورنیا (کَلْتِک)، ساختمان گوگنهایم طوری طرّاحی شده است که تونل بادِ سه‌­طبقه‌­ی این دپارتمان را در خود جای دهد. زمانی‌که این دستگاه عتیقه در سال 1996 برچیده شد، سازه‌­ی ساختمان تا حدّی ضعیف شد که کَلْتِک حتّی بودجه‌­ای برای ایمنی در برابر زمین‌­لرزه اختصاص داد. رُساکیس به عنوان یک فرد بسیار خوش‌­بین، امکان معماری در وُید، یعنی همانجایی که دستگاه قدیمی وجود داشت، را شناسایی کرد. سه طبقه‌­ی ساختمان متشکّل از آزمایشگاه­‌ها، کلاس‌ها و اداره‌­ها به چیزی بیش از یک مقاوم‌­سازی صِرف نیاز داشتند. آنها در حقیقت نیاز به یک هویّت جدید داشتند.
کار طرّاحیِ جِی­‌اِف­‌اِی­‌کِی در اواخر سال 2006 آغاز شد. این شرکت به­‌صورت دیجیتال سیستم مکانیکی موجود ساختمان و سازه­‌ی آن را مُدلسازی کرد، که حذف اجزای منسوخ و قدیمی مانند لوله­‌کشی از ­بین ­رفته و دیوارهای بتُنی گچی را میسّر می­‌ساخت. ساخت و ساز این پروژه با 4/6 میلیون دلار در 1700 متر مربّع در سال 2008 به پایان رسید.
جان فْریدمن، عضو مؤسسه­‌ی آمریکایی معماران (فایا)، می‌­گوید سعی شرکت عمدتاً «حذف عناصر دل‌بخواهی» در طرّاحی­ بوده است. منظور این نیست که فضاهای داخلی بی‌­تحرّک و آرام هستند، بلکه در جاهایی تا مرز گستاخی پیش می­‌روند. تزئینات پُر شور و حرارت، عمدتاً از طریق پاسخ به مسائل مرتبط با برنامه‌­ها و ارجاعاتی به پژوهش‌های مؤسّسه به وجود آمده‌­اند. فْریدمن و اَلیس کیم، عضو انجمن ملّی حرف‌ه­ایِ معماران، در جهت پیش‌برد طرّاحی با اعضای دانشکده مصاحبه کردند و به­‌دقّت تصاویر کار آزمایشگاهی را مورد مطالعه قرار دادند. تلاششان مثمر ثمر واقع شد. چنانکه رُساکیس توضیح می­‌دهد، هرکس می‌­تواند به‌­راحتی مشاهده کند که «پژوهش گَلْسیت به‌­طور هُنرمندانه‌­ای در معماریش پنهان شده است.» برای مثال، در سقفِ کاذبِ لابی، موج‌ها و دندانه‌­ها اشاره به مطالعات یک پروفسور در زمینه‌­ی حرکت اختاپوس‌ها دارد. منحنی‌های نَرمِ رِزین نیز مُلهم از تصاویر گرفته شده از حرکتِ گازهاست.
همپوشانیِ زیبایی­‌شناسی و سودمندی بیش از هر جای دیگر در اتاق کنفرانس کَرَْْمَن مشهود است. سقف که از تخته­‌ی چندلای برش خورده با لیزر و پوشش نمدی 27/1 سانتی‌متری ساخته شده، هم یک تعدیل‌­کننده‌­ی آکوستیکی مؤثّر و هم تصویری فیگوراتیف از نوعی گردباد است، که توسّط مدیر مؤسّس گَلْسیت کشف شده است.
در همان اتاق، یک میز زیبا با سطح شیشه‌­ای و کشوهای آکریلیک کم‌­عمق، عملاً فضای نمایش سطح را دو برابر می‌­کند. ویترین‌های سقف تا کف با سایه­‌های مختلفی که به­ وجود می­‌آورند، جایگزین دیوارهای بتُنی اصلی شده­‌اند. این ویترین‌ها، مصنوعاتی از تاریخ مؤسّسه را شامل می­‌شوند که برای مثال می­‌توان به یک تیغه­‌ی شکسته‌­ی باقی مانده از تونل بادِ قدیمی اشاره کرد.
جِی­اِف­اِی­کِی، پنجره‌­هایی به نمای پُشتی گوگنهایم افزود که در آنها سنگ گچ مات و غیر شفّاف جایگزین شیشه­‌ی شفّاف دفترها شده است، و هرجا میسّر بوده فضاها به لحاظ بصری به یکدیگر متّصل شده‌­اند. بازدیدکننده‌­ای که در لابی حضور دارد می‌­تواند فعّالیت‌هایی را که در «آزمایشگاه سازه­‌های بزرگ فضایی» انجام می­‌شود، از طریق یک پنجره‌­ی وسیع و درب شیشه‌­ای مشاهده کند؛ آزمایشگاه همچنین از طریق یک راه باریک موجود در طبقه‌­ی دوّم دیده می­‌شود که یادآور یک اتاق جرّاحی­ست. بنا به گفته‌­ی فْریدمن، در تمامی این موارد علاوه بر افزایش سبُکی در فضا، «تأکید بر ایجاد روح همکاری میان افراد» نیز مدّ نظر بوده است.
نتیجه‌­ی اصلی طرّاحی جسورانه‌­ی جِی‌­اِف‌­اِی­‌کِی، فضایی­ست که به نوعی گذشته­‌ی پُرماجرای دپارتمان را تصدیق می­‌کند. مدیران مؤسّسه اذعان دارند که ساختمانْ اساتید و دانشجویان را تحت تأثیر قرار داده است.
کیم، خوشحال و متعجّب است که جِی­اِف­اِی­کِی به ایشان اجازه‌­ی انجام «این کارهای اکتشافی» را با طرّاحی سه‌بُعدی و بی‌­آی‌­اِم (مُدلسازی اطّلاعاتی ساختمانی) داده است؛ «مطمئن نبودیم که برخی از آنها اصلاً جواب بدهند یا نه. ولی مگر اصلاً به همین درد نمی­‌خورند؟»

پروژه: آزمایشگاه­‌های تخصّصی هوا­ـ­ فضای کَلتِک، پاسادینا، کالیفورنیا
معماران: معماران جان فْریدمن اَلیس کیم، شرکای طرف قرارداد؛ کلاؤدیا کِسْـنِر
مهندسین مشاور: تی‌­اِم‌­اِی­‌دی تِیْـلِر و گِیْنْـز (مهندس سازه)؛ گروه مهندسین پَسِفیک (برق)؛ شرکت لایت ویژن فایِر، با مسئولیت محدود (نورپردازی)
مساحت: 1700 متر مربّع
هزینه­‌ی ساخت: 4/6 میلیون دلار
سال ساخت: 2008-2006