دهکدهای برای کودکان جیبوتی (SOS Children’s Village in Ddjibouti)
نوشتهی آرین خانیزاد

حتــی یک نفر هــم مــیتواند تغییر ایجــاد کنــــد…
SOS Children’s Village خیریهای است که توسط هرمان گمینر، مددکار اجتماعی کودکان، در سال 1992 در استرالیا تاسیس شد. او به عنوان مددکار شاهد رنج کودکان بیسرپرست بعد از جنگ جهانی دوم بود و تصمیم گرفت تا خانوادهای بامحبت و جامعهای حامی برای آنها تشکیل دهد و با کمک حامیان و دوستان و شرکا توانست به خواستهاش برسد و آن را طی شش دهه گسترش دهد. امروزه این خیریه در 136 کشور حضوری فعال دارد و با خودکفا نمودن خانوادهها، تاسیس مدرسهها، مراکز درمانی و دیگر خدمات اجتماعی به صدها هزار کودک یاری میرساند. در سال 2011 این خیریه با آگاه شدن از شرایط نابسامان مردم مناطق دورافتادهی جیبوتی، تصمیم به ساخت دهکدهای برای کودکان گرفت.
بیشتر ساکنین جیبوتی در شهرها زندگی میکنند. دامداران مناطق روستایی دورافتاده با خشکسالی و کمبود غذا مواجه هستند بنابراین بسیاری از آنها به شهرها مهاجرت میکنند اما بیکاری و فقر در شهرها نیز به صورت گسترده وجود دارد و از این رو بسیاری از کودکان از دوران کودکی محروماند. «تدجورا» شهری بندری و کوچک با جمعیتی حدود 15000 نفر است و از آنجاییکه بیشتر افراد در شهر زندگی میکنند جمعیت کمی دارد. اکثر مردم این منطقه دامدار هستند و زندگیشان با مشکلات زیادی همراه است؛ خشکسالی و قیمت بالای مواد غذایی اصلی منجر به بروز سطوح حاد سوء تغذیه، به ویژه در کودکان و زنان باردار شده است و این مشکلی همیشگی است. بنابراین خیریهی دهکدهی کودکان S.O.S با توجه به نیاز مبرم به کمکرسانی، تدجورا را به عنوان اولین مکان برای تاسیس دهکدهی کودکان در جیبوتی انتخاب کرد. بیشتر فعالیتهای توسعهای در جیبوتی صورت میگرفت ولی روستاییان به حمایت و پشتیبانی بیشتری نیاز داشتند. فقر شدید، عدم توسعه، سطح تحصیلات پایین، خشکسالی و کمبود زمینهای قابل کشت باعث شده تا تامین غذا در این منطقه با مشکل مواجه گردد. بیش از 48 درصد از مردمان روستا به منابع آب آشامیدنی دسترسی ندارند و حداقل 30 درصد از آنها از منابع آب غیرآشامیدنی، استفاده میکنند. برخی افراد برای رسیدن به آب آشامیدنی در روز، مجبور به طی کردن مسیری 30 کیلومتری هستند. بسیاری از کودکان، به خصوص دختران، به قدری مشغول پیدا کردن آب آشامیدنی هستند که مجبور به ترک تحصیل میشوند. اکثر مردم با کمتر از یک دلار آمریکا در روز زندگی میکنند و به دلیل نبود صنعت قابل توجهی، فرصتهای شغلی محدودی برای ساکنین وجود دارد. حدود 70 از درصد کل جمعیت بیسواد هستند که 85 درصد آن را زنها تشکیل میدهند. همچنین کودکان بیسرپرست و آسیبپذیر، به ویژه کودکان مبتلا به اچ آی وی یا ایدز، با شرایط دشواری روبرو هستند.
اگرچه دارو برای اکثر مردم به صورت رایگان و یا بسیار ارزان است، اما در داروخانهی محلی اکثرا دارو موجود نمیباشد. در بیمارستان محلی کمبود نیرو وجود دارد و بسیاری از مناطق به حدی از بیمارستان فاصله دارند که افراد بسیار بیمار را نمیتوان به بیمارستان منتقل کرد. دانش ابتدایی در مورد تغذیهی سالم، بهداشت و اقدامات لازم برای جلوگیری از شایعترین بیماریها، مانند بیماریهای تنفسی در کودکان نیز بهشدت پایین است. هرچند کودکان بیسرپرست نیازی به پرداخت شهریه برای تحصیل ندارند اما تنها 31 درصد از آنها به صورت منظم به مدرسه میروند. همچنین به دلیل نیاز به کمک دختران در کارهای خانه و نگهداری از خواهر و برادر کوچکتر، آنها بیشتر از تحصیل باز میمانند. بنابراین موسسهی خیریهی S.O.S تصمیم گرفت تا ساخت اولین دهکدهی کودکان در جیبوتی را در سال 2011، در شهر کوچک تدجورا آغاز کند و برای این همکاری از گروه معماران Urko Sanchez که در اسپانیا و آفریقا فعالیت دارند، دعوت به کار کرد. هرچند که در نهایت پروژه با کمک تیمی بینالمللی پایان یافت.
آنها در ابتدا، اهداف خیریه، زمینه، سنتهای بومی، اقلیم منطقه و خانههای سنتی را مورد مطالعه قرار داده و در آخر تصمیم گرفتند تا یک «مدینه» بسازند. فضایی ملهم از معماری سنتی. مدینه، محلههایی باستانی در آفریقای شمالی بودند با کوچههایی باریک و دیوارهایی به دور کل محوطه که فقط قابل استفاده برای عابران پیاده بود. این محوطهها هنوز نیز در برخی مناطق وجود دارند.
در طراحی این مجموعه سه اصل اساسی مورد توجه معماران قرار گرفت:
1-مدینهای برای کودکان؛ فضایی بدون اتومبیل، جاییکه گذرهای باریک و میدانهایش جایی امن برای بازی آنها باشد.
2-مدینهای با گسترهای از فضاهای جمعی و خصوصی که مشخصا تفکیک شده و مرزهای فضاهای باز خصوصی با فضاهای بسته محو شده است.
3-مدینهای برای انبوهی از گیاهان؛ جاییکه ساکنان آن یاد میگیرند از گیاهان مراقبت کرده و از محصول آنها بهره ببرند.
دهکدهی کودکان S.O.S با فضاهای باز و شبکههای پیچ و خم مانند گذرهای خود، به منظور ایجاد حس اجتماع برای کودکان بیسرپرست و بیبضاعت که در آنجا زندگی میکنند، طراحی شده است.

معماران معتقدند:«این محلهی محصور، صمیمیت، حس اجتماع و امنیت را کاملا متناسب با زمینههای اجتماعی و محیطی فراهم میکند.»
از نظر آنها جدیترین چالش، طراحی 15 خانه در قطعه زمینی بسیار کوچک بود؛ زمینی در «تدجورا» واقع در جیبوتی که از گرمتریم مناطق شناخته شدهی کرهی زمین است. با در نظر گرفتن این شرایط، طراحان تصمیم گرفتند تا خانهها را به روش بومی بسازند؛ خیابانهای باریک که روی یکدیگر سایه انداخته و تهویهی طبیعی و جریان هوا را ممکن میسازند، بهترین کاری که میشد کرد. در نهایت، طراحی به دهکدهای با پانزده خانه، خیابانهایی مخصوص افراد پیاده و زمینهای بازی برای کودکان و نوجوانان انجامید. جدارههای رو به بیرون این دهکده به صورت صلب طراحی شدهاند و خانهها دید به درون دهکده دارند تا همچنان که از ساکنین در برابر عوامل محیطی محافظت میکنند، برای ایشان حریمی خصوصی و تهویهای طبیعی فراهم نمایند. بناها با استفاده از بتن آرمه و بلوکهای بتونی پیشساخته و پوششی کمرنگ ساخته شده است تا به بازتاب نور خورشید کمک کند. تمامی پانزده خانه نقشهی یکسانی داشته اما ساماندهی و جایگذاری آنها متفاوت است.
آنها نزدیک به یکدیگر قرار دارند تا همپوشانی سایههایشان گذرها را خنک نگه دارد. همچنین این جایگذاری و مکانیابی بادگیرها با مطالعات بسیار پیرامون تهویهی طبیعی و نور خورشید انجام گرفته است. این مجموعهی بزرگ از پانزده خانهی مجزا تشکیل شده است که هرکدام از آنها دارای ده اتاق برای کودکان و واحدهای اضافی برای کارکنان، خدمات و خانهای برای مدیر مجموعه هستند.
خانهها به گونهای ساماندهی شدهاند تا در عین اینکه افراد از فضای خصوصی برخوردارند، کنترل و نظارت کودکان نیز امکانپذیر باشد. بعضی از آنها کنار هم ایجاد شدهاند تا سقف یک بلوک، تراس دیگری را ایجاد کند. بدون وجود ماشین، این خیابانها و کوچهها مکانهای مطمئنی برای بازی کودکان هستند. به عقیدهی معماران دهکدهی کودکان اس.او.اس سپری برای محافظت از زندگی است.

مدارک فنی

پلان همکف

پلان طبقه اول