منظر و بتن
سخت اما چشم نواز…
پگاه پایه دار (از دفتر هنر معماری)

مقدمه
معماری منظر، هنر و دانش جدیدی‌ست که از هم‌نشینی رشته‌های مختلف علم و هنر پدید آمده است. بر اساس تعاریف مؤسسه‌ی منظر انگلستان (ILA) «معماری منظر بر روی انواع فضاهای خارجی کار می‌کند و شامل فضاهای بزرگ، کوچک، شهری و روستایی با استفاده از مواد و مصالح سخت و نرم می‌شود.» با وجود آنکه تمدن‌هایی چون ایران و ژاپن از گذشته توجه به طبیعت و مظاهر آن را به‌عنوان رکن مهمی از فرهنگ خود می شناخته‌اند، در غرب، برای نخستین بار، سنت تومازو داکوئینو (San Tommaso d’Aquino)، فیلسوف ایتالیایی و متأله مسیحیت در قرن 13 میلادی، در اظهار نظری آشتی‌جویانه با طبیعت، آن را مخلوق خدا دانسته و توصیه کرده بود كه خداپرستان، طبیعت را نیز دوست بدارند! در اروپا، مفهوم منظر، قرن‌ها مورد‌ نظر نبود تا در عهد رنسانس برای نخستین بار مطرح شد. به عبارت دقیق‌تر، زیبایی طبیعت بكر مانند آنچه كه امروز آن را تحسین می‌كنیم پیش از قرن 18 مطرح نبوده و یا به‌صورت تجربی و پیش‌ پا افتاده بکار می‌رفته است. اولین کسی که درباره‌ی «ساخت و ایجاد منظر» نوشت، جوزف اَدیسون (Joseph Addison)، در سال ۱۷۱۲، بود و این واژه برای نخستین بار در سال 1863، توسط فردریك لا اُلمستِد (Fredrick Law Olmsted) به‌عنوان لغتی تخصصی و منسوب به حرفه‌ای مشخص بکار می‌رود و وی ‌عنوان پدر طراحی منظر را می‌گیرد. المستد نهضت پارک (Park Movement) را در آمریکا پایه‌گذاری کرد و طراحی تعدادی از پارک‌های مهم را به پایان رساند که از نمونه‌های آن می‌توان به پارک مرکزی شهر نیویورک (New York Central Park) اشاره نمود. ایده‌ی ایجاد چنین پارکی بر اساس نیاز جامعه‌ی آن روز به فضای عمومی، نه برای تفریح بلکه برای بالا بردن سطح بهداشت عمومی و برقراری عدالت اجتماعی مردم لازم بود و المستد با اعتقاد به این قضیه، در سال1858، این پارک را بر پایه‌ی آرمان‌های خویش احداث نمود (تصویر 1). بعداً، گوردن گالن در مجله‌ی آرکیتکچرال (Architectural) این واژه را بکار برد و سپس در کتاب منظر شهری، در سال 1961، به‌صورت گسترده منتشر ‌شد. نمودار 1، اختصاراً، مراحل گذار تاریخی طراحی منظر را به نمایش می‌گذارد.
فرایند طراحی در معماری منظر، شناخت مسائل گوناگونی را می‌طلبد که از مهمترین عوامل آن انتخاب مصالح مناسب می‌باشد. مصالح به ‌مثابه ابزار در معماری منظر، قابلیت‌هایی افزون بر مصالح در اختیار طراح می‌گذارد؛ همان طور که طراحی در فضای باز و با مصالحی چون نور، سایه و آب در اثر نقش اساسی داشته و باعث دمیدن روح به کالبد آن می‌شوند.
در درون هر مصالح، سرشت چندگانه‌ای وجود دارد که طراحان وظیفه دارند آن را درک کرده و به آن احترام بگذارند. در واقع، هر ماده باید با خصوصیات فنی و ساختاری خود بکار گرفته شود و اگر طراحان در فهم این محدودیت‌ها و یا قابلیت‌ها ناتوان باشند، حاصل کار چیزی جز شکست نخواهد بود. از طرفی دیگر، اگر طراحی همسو با روح و زیبایی ذاتی مصالح نباشد نیز، طرح با موفقیت خاصی همراه نخواهد شد. چنین است که نیاز به شناخت مصالح در طراحی منظر، اهمیت خاصی می‌یابد و ارزش دو چندانی می‌گیرد. در این میان، بتن به علت شکل‌پذیری بالا، دوام، استحکام و هزینه‌ی کم، از مصالح پرکاربرد در فضاهای باز است. این ماده در کف‌سازی، اجرای دیواره‌ها، پله و مبلمان استفاده می‌شود. بتن، یکی از موادی‌ست که ارتباط بسیار نزدیکی با زمین و خاک داشته و علاوه بر محبوبیت در طراحی معماری بناها، در شاخه‌ی منظر نیز جایگاه مهمی دارد که در ادامه‌ی این نوشتار، پس از بیان تعاریف، به شرح مختصری از کاربردهای این ماده در طراحی منظر می‌پردازیم.
تعاریف
ساده ترین تعریف منظر، آنچنان که در فرهنگ لغت آمده، تصویری از طبیعت است که از دوردست در برابر چشم ما قرار می‌گیرد. «منظره» واژه‌ای عربی‌ست که به «آنچه دیده می شود» اطلاق می گردد، اما از کاربرد امروزی آن کمتر از چند دهه می‌گذرد و پیش از آن، منظر صرفاً بخشی از طبیعت بود: گزیده‌ی زیبایی از عناصر طبیعت که دارای جنبه  های رمانتیک و احساس‌برانگیز می‌باشد؛ در حالی که امروزه مراد از منظر مفهومی بیش از عینیت طبیعت است. تاریخ معماری منظر با تاریخ باغبانی مرتبط است ولی هم وسعت نیستند. در واقع، هر دو هنری هستند که از ترکیب طراحی بر شکل زمین، آب، راه و دیگر عناصر به‌وجود می‌آیند ولی طراحی باغ یا باغبانی تنها با محیط‌های خصوصی (مانند پارک‌ها و باغ‌ها) سروکار دارد و طراحی منظر با طراحی بر روی محیط‌های باز و وسیع مانند فضاهای باز عمومی (میادین شهری، پارک‌های شهری، راه‌های سبز و مانند آن).
طراحان منظر بر روی بوم نقاشی‌ای کار می‌کنند که متفاوت از سایر هنرهاست. این بوم می تواند بسته به روند رشد گیاهان، تغییر فصول سال، تغییر شرایط جوی، چگونگی واکنش کاربران نسبت به آن و حتا گذشت زمان رنگ تازه‌ای به خود بگیرد و تأثیر متفاوتی بگذارد. در اینجاست که ارزش خط دوچندان می‌شود، زیرا فرم‌ها و الگوها را می‌سازد، حرکات بدن انسان و دید بصری را کنترل می‌کند، رفتارها را شکل می‌دهد و باعث انسجام هرچه بیشتر مناظر می‌گردد.
طراح منظر با استفاده از وسایل و ابزار گوناگونی که در دست دارد می‌تواند بر کاربران و رفتارهایشان نسبت به محیط تسلط یابد. از مهمترین این ابزار، مواد و مصالح می‌‌باشند که باید ویژگی‌ها و سرشت هرکدام از آنها را بداند و با علم به این موضوع از آنها بهره ببرد. در اینجاست که ارزش مصالح خود را چندین برابر نشان می‌دهد.
تقسیم‌بندی مصالح از دیدگاه منظر
مصالح از دیدگاه‌های مختلف به انواع گوناگون تقسیم می شوند. این گونه‌بندی می‌تواند با توجه به معیارهای گوناگونی مانند تفاوتشان از لحاظ کمی و کیفی، خاستگاه آن و یا روش به‌دست آوردنش باشد که در ادامه به دو نوع از این تقسیم‌بندی‌ها اشاره خواهیم داشت:
مصالح سخت و نرم
معیار در این تقسیم‌‌بندی، میزان صلب بودن و جسمیت داشتن مصالح است. بدین‌ترتیب که مصالح سخت شامل سنگ، خاک، چوب، آجر و بتن و مانند آن، با جسمیت مشخص در اختیار معمار منظر می باشد و در مقابل، مصالح نرم شامل آب، گیاهان و نور، قابلیت‌های اساسی‌ای را در اختیار معمار قرار می‌دهد که با استفاده از این تقسیم‌بندی می‌توان معماری منظر سخت یا نرم را تعریف نمود.
نقش احساس‌برانگیز آب و استفاده از ویژگی‌های مختلف آن مانند سیالیت و شکل‌پذیری، ایجاد بافت‌های متنوع، شفافیت، قابلیت انعکاس و عمق بخشیدن به فضا و توانایی آن در کنترل اقلیمی می‌تواند به ‌نحو مؤثری صورت پذیرد. همچنین پوشش گیاهی با خصوصیاتی نظیر داشتن بافت، رنگ، بو و صدا همه‌ی حواس انسانی را درگیر فضای اطراف خود می‌کند. نور، از دیگر مصالح نرم به شمار می‌آید که کیفیت‌های متنوعی را وارد محیط می‌کند. برای درک بهتر فضاها و خصوصیات مصالح گوناگون می‌توان از نور و سایه بهره برد، با کنار هم قرار دادن آنها می توان فضاها را از هم تفکیک و تعریف نمود و مفاهیم دیگری همچون حرکت و سکون را، با استفاده از منابع گوناگون نور، بکاربران القا کرد که همچنین به‌عنوان اصلی‌ترین عامل تأثیرگذار بصری در منظر شبانه بکار می‌رود.
طراحی منظرِ سخت، ممکن است به‌دلایل گوناگون نظیر ایجاد رابطه‌ی مناسب و منطقی میان فضاهای پر مانند ساختمان‌ها، محصور کردن فضاها، ایجاد امنیت و تشدید آن، کنترل حرکات و تعریف فضاهای رفت‌وآمد و همچنین ایجاد ارتباط بصری میان قسمت‌های مختلف آنها استفاده شود. البته در انتخاب این نوع مصالح باید علاوه بر ظاهر و ویژگی‌های بصری آن، به توانایی و مقاومتش برای برآورده ساختن هدف پیش‌بینی شده توجه شود.
مصالح زنده و غیر زنده
مصالح را می‌توان براساس خاستگاه و نوع به‌دست‌ آمدنشان بــه دو دستــه‌ی زنــده و غیـرزنده تقسیـم نمود. مـواد زنده مصالحی هستند که از موجودات زنده تشکیل می‌شوند، اما مواد غیر زنده به سه روش استخراج می‌گردند:
موادی که معمولاً به همان صورتی که در طبیعت هستند استفاده می‌شوند مانند سنگ، شن و ماسه.
موادی که به شکل تغییریافته از طبیعت بکار می‌روند مانند فلزات.
مواد و مصالح دست‌ساز بشر که از ترکیب دو یا چند ماده به‌دست می‌آید مانند بتن و آسفالت.
نکته‌ی اصلی در طراحی منظر که باید به آن توجه شود چگونگی استفاده از این مصالح و ترکیبی ست که از کنار هم گذاشتن این مواد خلق می‌شود. در طراحی فضاهای باز، باید از تنوع مصالح سخت و نرم در حد کنترل‌شده‌ای استفاده کرد تا بتوان از ترکیب آنها به کیفیت های فضایی مورد نظر دست یافت؛ از اینرو رعایت اصل تعادل و ترکیب در این مصالح بسیار لازم و ضروری به نظر می‌رسد. این قرارگیری باید به نحوی باشد که در طول زمان پایدار بوده و باعث تخریب نشود. بنابراین تقسیم‌بندی‌ها، بتن از نوع مصالح سخت و غیرزنده می‌باشد. استفاده‌ی بیش از حد و بی‌رویه از این مواد، گاه باعث مرده جلوه دادن منظر می‌گردد و در مقابل استفاده‌ی کم و غیرمنطقی از این مواد هم باعث غیرقابل استفاده بودن و عدم پایداری فضا می‌شود.

موارد استفاده از بتن در معماری منظر
استفاده از بتن در منظر شهری
منظر و سیمای شهر بخشی از شکل شهر است که بیننده آن را دریافت می‌کند. «به عبارتی، شکل شهر در لایه‌ی منظر شهری به کیفیتی کاملاً محسوس تبدیل می‌شود و در واقع، منظر شهر عینیت قابل ادراک از واقعیت موجود شهر پیرامونمان است.» دنیل برنم (Daniel Burnham) در این‌ باره می‌نویسد: «دو نوع زیبایی معمارانه وجود دارد، نوع اول مربوط به تک بناست و نوع دوم زیبایی منتج از آرایش مناسب مجموعه‌ی بناهاست.»
در طول تاریخ به روش‌های گوناگونی درباره‌ی این موضوع پرداخته شده، اما حضور ماده‌ی بتن از شروع تفکرات مدرنیسم پررنگ‌تر می‌شود. لو کربوزیه، شهرهای آینده را شهرهایی پر از آسمان‌خراش‌های غول‌آسا توصیف می‌کند که دو شهر چندیگره، در هند، و برازیلیا، پایتخت برزیل، بر اساس نظریات وی طراحی و ساخته شده‌اند. از مهم‌ترین شاخصه‌های این شهرها استفاده از بتن در ساخت بناها و اجزای مختلف آنهاست. وی توانست در طول فعالیت خود از شاخص‌ترین مصالح معماری مدرن مانند بتن به زیباترین شکل استفاده نماید و استفاده از این مواد را آینده‌ی شهرسازی و معماری جهان تلقی نمود. امروزه نیز از این ماده در وجوه گوناگون منظر شهری مانند ساخت مبلمان، کف‌سازی‌ها و دیواره‌ها استفاده می‌شود. برای مثال در مجموعه‌ی آپارتمانی لِس اِتُیلس (Les Etoiles housing) که شامل بیش از 200 آپارتمان می‌شود، گوشه‌ها و تورفتگی‌‌های غیرمترقبه‌ی جداره‌های ساختمان، تنوعی را ایجاد کرده است که باعث به‌وجود آمدن فضاهای مناسبی برای افزایش تعاملات بین همسایگان می‌شود. به‌علاوه، قامت بتنی چند ضلعی این مجموعه که با گذشت زمان آراسته به پوشش گیاهی نیز شده است، سیمای غیرمتعارف ولی در عین حال زیبایی را به وجود آورده و منظر متفاوتی از زندگی جمعی را به نمایش می‌گذارد (تصویر 2).
جِرویک (Gerwick) در خصوص آینده‌ی بتنی شهرها می‌نویسد:
«روند شهرنشینی و ساخت شهرهای اقماری ادامه می‌یابد. سازه‌های زیرزمینی و پی‌های عمیق، احجام زیادی از بتن را می‌طلبند و ساختمان‌های چندطبقه، ضمن تأکید بر طراحی آنها، به‌صورتی شکل‌پذیر جهت مقاومت در برابر نیروهای ناشی از زلزله و باد و سایر نیروهای جانبی و تصادفی، به‌طور روزافزونی بتن مصرف می‌کنند. همچنین سرعت سیستم‌های حمل‌ونقل در آینده باید افزایش یابند و سیستم‌های جدیدی نیز احداث شوند. در پایان قرن بیستم بتن به‌عنوان مهم‌ترین مصالح ساختمانی شناخته خواهد شد.»
بنابراین به‌ نظر می‌رسد، در آینده، بتن سیمای عمومی شهرها را مزین می‌کند.
استفاده از بتن در مبلمان شهری
در فضای میان ساختمان‌ها و بناها، عناصر مكملی نیاز است تا زندگی شهری را سامان بخشند. به همین جهت، «مبلمان شهری» به مجموعه‌ی وسیعی از وسایل، اشیاء، دستگاه‌ها، نمادها،خرده بناها، فضاها و عناصری گفته می شود که چون در شهر، خیابان و در کل در فضای باز نصب شده‌اند و استفاده‌ی عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شده‌اند. این عناصر اگر به‌درستی و بجا استفاده شوند می‌توانند چهار جریان مهم حرکت، سکون، تفریح و اضطراب را در محیط‌های شهری کنترل کنند و بر رفتار کاربران در محیط تسلط یابند. بدون شک بتن، به‌دلیل ویژگی‌های متنوع از جمله قابلیت انعطاف‌پذیری، استحکام بالا و قیمت مناسب، دارای ترکیبات و تکنولوژی‌های کاربردی گوناگون می‌باشد. برای مثال شرکت متخصص طراحی شهری به‌ نام کانکرت (Concret) توانسته با استفاده از بتن الیاف شیشه‌ای، نیمکت‌ها و مبلمان شهری‌ای را تولید نماید و موفق به کسب جایزه‌ی سال 2013 طراحی و تکنولوژی مَتریالیشا (Materialica Desgin and Technology) شود. استفاده از این ماده علاوه براین‌ که خواص گوناگونی نظیر ضخامت کم، بافت و سیالیت را ایجاد می‌کند، به آنها شخصیت و حیات نیز می‌بخشد. در حقیقت، بتن ماده‌ای زنده است که اگرچه باد، باران، تغییرات آب و هوایی و گذشت زمان بر مقاومت آن تأثیرگذارند، اما جوهره‌ی وجودی آن را تغییر نمی‌دهند و حتا گذشت زمان می‌تواند آن را مصون از هرگونه آسیب نماید. برای مثال، مدل بومِر 1 و 2 (Boomer)، سرشار از تضاد میان فرم و اثر است؛ از طرفی فرم کشیده و شناور این نیمکت، راحتی و سبکی را به نمایش می‌گذارد و از طرف دیگر سختی و خشن بودن ماده‌ی اصلی تشکیل‌دهنده‌اش، یعنی بتن الیافی، را به رخ می‌کشد. استفاده از بتن در این مبلمان که علاوه بر تأمین مکانی برای نشستن، مجسمه‌وار نیز هست، مانند تکه سنگی به آن صلبیت و خلوص بخشیده است (تصویر 3 و 4).
استفاده از بتن در کف‌سازی‌ها
همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، بتن را می‌توان به‌صورت یکپارچه استفاده نمود که به‌دلیل مقاومتش در مقابل آب و رطوبت، در مواردی همچون جاده‌سازی و یا ساخت محورهای پیاده‌رو بسیار پرکاربرد می‌باشد، البته متأسفانه در ایران کمتر از بتن در جاده‌سازی‌ها استفاده می‌شود. در اجرای کف های بتنی، تعیین نوع مصالح و نحوه‌ی‌ به هم چسباندن لایه‌ا‌‌یِ اساس، زیراساس و رویه از اهمیت خاصی برخوردار است. اجرای این کف‌ها به دو صورت مستقیم و در محل و یا به‌صورت قطعات پیش‌ساخته انجام می‌‌شود که نوع مواد مسلح‌کننده و قالب‌ریزی نیز باید تعیین شوند. ضخامت کف بتنی با توجه به بار ترافیکی و نوع کاربری آن بین ۱۲ تا ۲۰ سانتی‌متر متغیر است. باید توجه داشت که طرح اختلاط بتن در این موارد باید به‌گونه‌ای باشد که حداکثر مقاوت را ایجاد نماید تا به مرور زمان باعث فرسودگی زودهنگام بتن نشود، همچنین باید به ابعاد، مقیاس و مقاومت سنگدانه‌های مصرفی دقت نمود تا پس از اجرا و کارهای ماله‌کشی، سطحی سخت و بدون خلل به‌دست آید.
بتن این قابلیت را دارد که با تغییر ابعاد سنگدانه‌های موجود در آن به انواع گوناگون کف‌سازی‌ها با بافت‌های گوناگون برسد.
در پارک کلاید وارن (Klyde Warren Park) تگزاس که برنده‌ی جایزه‌ی فضای سبز سال 2014 سازمان فضای شهری (ULI) نیز شده است، بتن به‌عنوان یکی از مواد مهم در کف‌سازی پیاده‌راه‌ها درنظر گرفته شده است که طراح با پرداخت‌های گوناگون بر روی آن، بافت‌های متنوعی را خلق کرده است. نهایتاً، هم‌نشینی بتن در کنار مصالح دیگر همچون سنگ، بکارگیری مناسب از مصالح نرم و ترکیب رنگی متنوعی که حاصل شده، باعث زیبایی و تنوع فضایی این پارک شده است. پارک کلاید وارن ویژگی‌های قابل انعطاف و طراحی پیاده‌گرا را ارائه می کند که ترکیبی از فضاهای فعال و غیرفعال شامل پارک کودکان، سالن مطالعه، زمین‌های چمن، رستوران، غرفه‌های نمایش، زمین‌های بازی و باغ گیاه‌شناسی می‌شود و از بتن علاوه بر کف‌سازی در ساخت عناصر دیگری مانند تاق‌ها، پله‌ها و مجسمه‌ها نیز استفاده شده است. همچنین این پارک به‌دلیل رعایت بسیاری از اصول طراحی سبز، موفق به کسب نشان طلای LEED نیز گشته است (تصویر 5).
استفاده از بتن در ایجاد بام‌های سبز
با افزایش روزافزون جمعیت شهرها و توسعه‌ی شهرنشینی، استفاده از بام ساختمان‌ها برای ایجاد فضاهای سبز متداول گشته است که در این راستا می‌توان به نقش مهم و کاربردی بتن اشاره نمود. اجرای یک دال بتنی ساده، شرایط لازم برای کاشت گیاهان بام را مهیا می‌سازد‌ و همچنین توانایی مقاومت در برابر نیروهای حاصله را نیز دارد. ایجاد بام سبز در ساختمان‌های مدرن با ایجاد غشایی بر آن، مزایای بسیاری از جمله جلوگیری از هدر رفتن آب باران، تابش اشعه‌ی UV، ورود آلودگی‌های صوتی به ساختمان و کمک به شرایط آب‌وهوایی شهرها و به‌طور کلی کره‌ی زمین دارد.
نمونه‌ای از کاربرد کانسپت ذکر شده، موزه‌ی تاریخ طبیعی شانگهای می‌باشد که متریال غالب در این بنا شیشه و بتن بوده و شرکت معماری پِرکینز + ویل (Perkins + Will) هدف اصلی خود را استفاده از منابع فرهنگی موجود در باغ‌های سنتی چینی برمی‌شمارد.
در واقع، دیوار جنوبی موزه را می‌توان دیواری زنده نامید زیرا این دیوار با صفحات پوشیده از گیاهان استتار شده و نرده‌ی فلزی حائل، میعادگاه درختان کوچک انگور گشته است. این دیوار سبز در همراهی با پارکی که در مقابلش قرار گرفته، فرمی شبیه به یک تاق پیدا کرده که به‌نوعی یادآور پوشش سبز گیاهی سطح زمین می‌باشد. بام سبز این مجموعه که از زمین و بستر آغاز شده و در انتها به سقف موزه می‌رسد، بر پیوستگی بصری زمین با بنا و لزوم یکپارچگی آنها تأکید دارد (تصویر 6).
ایجاد مفهوم “خیابان‌هایی در آسمان”
با روی کار آمدن معماری مدرن، معماران و طراحان بسیاری سعی در ترکیب بتن مسلح و تفکرات مدرن برای ایجاد زمین‌هایی بشرساخت کردند؛ یعنی ایجاد بستری جدا از زمین، که از نمونه‌های اولیه‌ی آن می‌توان به مجموعه‌ی مسکونی رابین‌هود گاردن (Robin Hood Garden) اشاره نمود. در واقع این مجتمع نمونه‌ی بارز تفکر بروتالیسمی‌ست و معماران این بنا، الیسن و پیتر اسمیتسون (Alison and Peter Smithson)، سعی داشتند تا سبک جدیدی از زندگی را با طراحی بالکن‌هایی طویل در مقابل واحدهای مسکونی به‌ نمایش بگذارند که به مناظر اطراف دید مناسبی داشته باشد و تردد و بازی کودکان در آن به‌‌راحتی صورت گیرد.
این بالکن‌های طویل مانند خیابان‌هایی در آسمان هستند که جدا از زمین، منظری متفاوت را برای واحدهای مسکونی خود ایجاد می‌کنند و همچنین باعث دید بهتر ساکنان به مناظر اطراف می‌شوند (تصویر 7).
نمونه‌ی دیگر از این نوع خیابان را به‌صورت مجلل و تأثیرگذار در ساختمان کنگره‌ی ملی برزیل (National Congress of Brazil) می‌توان یافت. ورودی اصلی، پلکان بتنی عظیمی‌ست که از زمین برخاسته و رو به ‌سوی بالا دارد. در واقع، اُسکار نیمایر (Oscar Niemeyer) با ایجاد چنین پلکانی و تعریف سطوح و لِول‌های مختلف برای آن، بستری را ایجاد نموده تا کاربران بتوانند از بنا بالا و پایین روند، با طرح ارتباط بیشتری یابند و از محیط اطراف و منظر آن درک بهتری داشته باشند که به‌طور قطع، رنگ متفاوت بتنی این خیابان نیز باعث تأکید بیشتر بر این امر شده است (تصویر 8).
به‌نظر می‌رسد پس از سال‌های 1980 و کم‌رنگ شدن تفکرات مدرن، استفاده از این مفهوم نیز کمتر ‌شد و بتن بیشتر برای ساخت خود بنا به کار می‌رفت تا برای طراحی مناظر، اما در سال‌های اخیر، طراحی‌هایی صورت گرفته‌اند که نشان از بازگشت دوباره‌ی این مفهوم به معماری‌ دارد: در مرکز فرهنگی کمپیناس (Campinas Cultural Centre)، چهار لایه‌ی جایگاه نشستن که رو به سمت یک فضای جمعی باز و فضای کنسرت عمومی دارد، از امتداد یافتن و شکستن سقف چهار ساختمان اطرافش شکل گرفته است و منظر کلی این میدان کوچک را به‌وجود می‌آورد. رنگ و بافت متفاوت بتن از زمینه و یکسانی آن با مواد و متریال خود بنا، گویی جزیره‌ای را ایجاد نموده که کاربران با بالا و پایین رفتن از آن ارتباط بیشتری با محیط اطراف برقرار می‌کنند (تصویر 9).
نمونه‌ی شناور و زیبای این مفهوم را می‌توان در کوره‌ی مخصوص سوزاندن مردگان مِیسو نو مُری (Meiso no Mori) در ژاپن مشاهده نمود. سقف مواج این بنا که مانند ابر بر بالای سایت گسترده شده است، امکان راه رفتن را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد. معمار این پروژه، تویو ایتو (Toyo Ito) مفهوم «باد» را به‌عنوان شعار خود انتخاب کرده است و حقیقتاً، معماری او به‌زیبایی باد را به تصویر می کشد. سَبُکی، لحظه‌ای بودن، تا حدودی به حال خود رها بودن، موجودیتی که احساس نمی‌شود (کم رنگ)، اینها همگی مشخصات شایسته‌ای برای معماری «باد»‌گونه‌ی اوست و پوسته‌ی سقف این بنا نیز به‌‌درستی ایده‌های او را به‌ تصویر میکشد (تصویر 10).
این نوع طراحی که می‌توان آن را «جداسازی از بستر و جایگزینی زمینه‌ای جدید» دانست، در مجموعه‌ی آواجی یومِبوتایی (Awaji Yumebutai) تادائو آندو (Tadao Ando) به‌زیبایی جلوه می‌یابد. در واقع این باغچه‌ها مجموعه‌ی وسیعی از کاربری‌ها مانند مرکز کنفرانس، هتل و رستوران‌ها را شامل می‌شود و باغچه‌ها در واقع بوم‌هایی هستند که آندو از آنها برای خلق منظری مصنوعی برای نمایش انواع گل‌ها و گیاهان محلی استفاده کرده است (تصویر 11).
در طراحی بستر ساحلی مولینی Mulini کاری از استودیوی 3LHD، طراحان سعی دارند تا با استفاده از زمینه‌ای بتنی، تفریح در کنار دریا را برای بازدیدکنندگان لذت‌بخش‌تر نمایند که بکارگیری بتنی با ترکیب سیمان سفید یک‌دست و سنگدانه‌های سفید محلی، سطحی زیبا را پدید آورده است. در واقع، در مقابل سواحل دیگر که روبروی دریا قد علم می‌کردند، این طراحی به‌خوبی در کنار دریا نشسته و منعطف گشته است. علاوه براین موارد، استفاده‌ی یکپارچه از بتن باعث سهولت دسترسی تمامی افراد، از جمله ناتوانان جسمی شده، که این امر، نهایتاً منجر به کسب جایزه‌ی بهترین طراحی برای معماران این طرح در بیست‌وچهارمین سِمِکس (CEMEX) شد (تصویر 12).
در مرکز حیدر علی‌اُف کاری از زها حدید، بتن برای نمایش یکپارچگی زمین و ساختمان بکار رفته است، گویی ساختمان با زمین پیوند خورده و از دل آن بیرون آمده است. بنابراین، خطوط منحنی حاصل از این تفکر و امتداد آنهاست که منظر اطراف را رقم می‌زند و بدیهی‌ست با مصالح و متریال دیگری جز بتن نمی توان چنین نتیجه‌ی نرم و منعطفی را به‌دست آورد (تصویر 13).
سخن آخر در باب منظر
از اهداف مهم طراحی منظر، توجه به خواناسازی یا شفاف‌سازی محیط برای کاربران و ایجاد محیطی آرام و آشنا برای مردم است. بنابراین، مقصود از این شاخه‌ی معماری تنها زیباسازی محیط نیست و رویکردی چند بُعدی دارد که هم‌اکنون به‌عنوان یک نظم و فرایند، توسعه و ادامه یافته و عهده‌دار بسیاری از حرکات طراحی و معماری در قرن بیستم می‌باشد. منظر، هم به‌ واسطه‌ی شاخص‌های فیزیکی و تجربی و هم به‌دلیل محتوای روشن و ظرفیتش در پذیرش و ابراز عقایدی که ذهن را نیز بکار می‌بندد، به جهان شکلی تازه‌تر می‌بخشد. به ‌عبارتی دیگر، منظر نه تنها از آنچه در برابر چشم ما، بلکه از آنچه در ذهن ما وجود دارد، پدید می‌آید. بررسی این موارد و اهداف، نشان می‌دهد که طراح منظر باید از تمامی ابزار و وسایلی که در دست دارد برای رسیدن به اهداف معماری منظر بهره ببرد. یکی از این ابزار، وجود مصالح مختلف با ماهیت‌ها و شخصیت‌های گوناگون است که از مهم‌ترین آنها می‌توان بتن را نام برد.
امروزه بتن یکی از مصالح پرطرفدار و حاکم بر کارهاست که به‌دلیل جنبه‌های مثبت زیست‌محیطی، صرفه جویی انرژی و اقتصادی در آینده نیز کاربرد گسترده‌تری خواهد یافت. با وجود ماهیت سرد و خشن این ماده، استفاده از آن به‌دلیل استحکام بالا، انعطاف‌پذیری، صرفه‌جویی اقتصادی، امکان ایجاد بافت و رنگ‌های متنوع، در منظرپردازی بسیار پرکاربرد می‌باشد. در مقاله‌ی حاضر، پس از بیان تعاریف کوتاهی از جنبه‌های گوناگون معماری منظر و شناخت آن، به نقش بتن در طراحی منظر و لنداسکیپ پرداخته شد. البته باید متذکر شد که این شاخه از معماری بسیار گسترده بوده و وابستگی زیادی به ذهن، خلاقیت و ایده‌های طراحان دارد و مطالب فوق با نگاهی اجمالی بر این موضوع سعی در برداشتن گامی کوچک در این راستا داشته است.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

منابع:
مهتا، پوویندار و مونته ئیرو، پائولو (1394). ریز ساختار، خواص و اجزای بتن؛ تکنولوژی بتن پیشرفته، ترجمه‌ی علی‌اکبر رمضانیانپور و همکاران. تهران: انتشارات دانشگاه امیرکبیر.
حبیبی، امین (1389). منظر؛ راهی برای شناخت جهان. نشریه‌ی منظر، شماره ی 12.
شوای، فرانسواز (1392). شهرسازی؛ تخیلات و واقعیات، ترجمه‌ی محسن حبیبی. تهران: نشر دانشگاه تهران.
عامری، حمیدرضا و زند، صابر (بی‌تا). تاریخ شهر و شهرسازی در جهان. تهران: نشر دانشگاه پیام نور.
منصوری، سید امیر(1383). «درآمدی بر شناخت معماری منظر». فصل‌نامه‌ی باغ نظر. شماره‌ی 2.
فرح، حبیب (1390). «سیر تحول زیباسازی منظر شهر»، نشریه‌ی فرهنگ و اندیشه.
تبیانیان، نسترن (1389). «مصالح در معماری منظر»، نشریه‌ی اینترنتی معماری منظر.

MPA (2015). “Concrete Quartery”. Issue Number 252.
Hansen, Gail (2012). “Basic Principles of Landscape Design”. University of Florida.
Gibbons, Jim (1999). “Pavements and Surface Materials”. Nemo, Num. 8.
Gage, Micheal;Vandenberg, Maritz (1975). Hard landscape in concrete. USA: Halsted Press.
http://zibasazi.ir
http://www.concrete-urban-design.com
www.archdaily.com
www.dezeen.com