مـرکـز زامِـت
طرّاحی از 3LHD
متن از مارُیه مْـرْدولیاش
عکّاسی از دُماگُی بْلاژِویچ
زامِت، رْ‌ییِـکا، کـروآسی، 2009

Zamet Center
Design by 3LHD
Text by Maroje Mrduljaŝ
Photography by Dømagoj Blazevic, 3LHD
Zamet, Rijeka, Croatia, 2009

رییکا، در کنار تری‌یِسته و کُپـار، از شمالی‌ترین بندرهای دریای مدیترانه است. در اواخر قرن هجدهم بود که توسعه‌ی شهری در اینجا به میزان چشمگیری افزایش یافت، و از آن به بعد وضعیّت ادار‌ی شهر با آمدن و رفتن دولتهای مختلف چندین بار تغییر کرده: امپراطوری اتریشی ـ مجار، ایتالیا، یوگوسلاوی سابق و نهایتاً کروآسی. جریان سرمایه و کالا از شهر و بندرگاه‌های آن نه تنها در تاریخ تجدّد صنعتی رییکا سهیم بوده، بلکه ارتباط نزدیک آن را با مراکز مهم سیاسی نیز تضمین کرده است. آشوبهای سیاسی و جمعیّت‌شناختی متعدّد باعث شکل‌گیری هویّت مختلط این شهر و همچنین باز بودن آن شده است؛ و این موقعیّت دووجهی شهر، که از یک سو ناپایدار و از سوی دیگر بسیار پویاست، منجر به ایجاد محیط فرهنگی‌ای شده که تمایل دارد دست به تجربه‌های جدید بزند. جالبترین جنبه‌های معماری تاریخی رییکا، تأویل دوباره‌ی سبک سیسِشِن (انفصال)، فورانهای غیر منتظره‌ی کوبوـ فوتوریسم، و برجهای مسکونیِ فوق‌العادّه باریک و بلندِ سوسیالیستی هستند.
«خطّی بودن»، مهمترین ویژگی ساختار شهری رییکاست، که به شکلی درهم‌برهم روی شیبی از کنار دریا تا رشته‌کوه‌های احاطه‌کننده‌ی آن قرار گرفته است. در این گستره که چندین کیلومتر در کنار ساحل کشیده شده، می‌توان آمیزه‌ای از تیپولوژیها، مقیاسها، و محتواهای شهری مختلف را دید. به دلیل همین تیپوگرافی شیب‌دار، هم خیابانها و هم خانه‌ها روی خرسنگهای زیرِ جِرز (sub-wall) قرار گرفته‌اند؛ که از موتیفهای اصلی منطقه‌ی ساخته‌شده است.
مرکز زامِت که توسّط 3LHD طرّاحی شده، از سالن ورزش، کتابخانه، فضاهای تجاری و اتاقهای کمیته‌ی حکومت محلّی تشکیل شده است. این مجموعه‌ی تجاری جدید روی فلاتی قرار گرفته که بلوکهای آپارتمانی بلندمرتبه، ساختمانهای مسکونی کوچک، یک مدرسه‌ی ابتدایی مدرنیستی، و یک بازار که نقطه‌ی اصلی تمرکز زندگی اجتماعی در این محلّه است، آن را احاطه کرده‌اند. معمارانْ از این نقطه حرکت کردند که «توپوگرافیْ» مولّدِ اصلیِ چشم‌اندازِ ساخته‌شده‌ی رییکا است.
ترکیب کلّی مرکز زامِت متشکّل است از باریکه‌های موازی ساختمانهایی به صورت افقی در سایت شیب‌دار قرار داده شده، که سازه‌ای برجسته را خلق کرده و از زیرِ جرزهای سنگی سایت سر برآورده است. ردیف گسسته‌ی خانه‌ها طوری ارتفاع گرفته‌اند که سرپناهی را برای فضاهای داخلی ایجاد کنند و برای اینکه تبدیل به بستری برای سیستم شبکه‌ای میدانها و تراسها شوند، دوباره پایین می‌آیند. بنابراین، تناوب فضاهای داخلی و خارجی منحصراً از طریق حرکت هندسیِ مقطعْ مفصل‌بندی شده‌اند، و مجموعه‌ای بدون سلسله‌مراتب را شکل داده‌اند که به‌سان زنجیره‌ای از جابه‌جایی‌های تکتونیک (ساختمانی) عمل می‌کنند. شیشه‌کاریها، با سطوح شفّاف که وجوه جانبی و شکافهای پایین و زیر ردیفها را می‌سازند، نیز از چنین منطقی تبعیّت می‌کنند.
همه‌ی سطوح سقفهــا، دیوارهـا و کفهــا با کاشیهـای یک‌شکلِ سرامیک شش‌ضلعی پوشیده شده‌اند که خود آنها نیز با اُلگوهای پنج‌وجهی نشانه‌گذاری شده‌اند، و نحوه‌ی ترکیب کاشیها باعث خلق جلوه‌ی بصری‌ای شده است که در سراسر مجموعه دیده ‌می‌شود. در حالی که سازه‌ی درونی مجموعه از طریق نظامی از فیگورهای انتزاعی تولید شده است، فضای داخلی از گردآمدن مکانهایی بخصوص پدید آمده‌. از درون هال، پیکربندی خارجی ساختمان را نمی‌توان درک کرد، امّا نور جانبی پخشیده، به دلیل نامنطبق بودن نماها، به درون نفوذ می‌کند. احساس راحتی فضای داخلی در استفاده‌ی دقیق و به‌جا از جزئیّات و پالتِ موادِّ مناسب و فکرشده، انعکاس یافته است: کف‌پوش از چوب بلوط، سطوح با روکش چوب بلوط، و صفحات عایق حرارت و صدا از جنس چوب و فیبر که دیوارها را پوشانده و سازه‌ی زیر سقفِ هال را شکل می‌دهد. امکانات وسیع ارتباطی و فضاهایی که کارکرد از پیش تعیین شده ندارند، در اطراف سالن ورزش قرار گرفته‌اند تا انعطاف‌پذیری آن افزایش یابد. سالن ورزش، با خودسامانی و استقلال فضاهای داخلی آن تعریف شده، و تنها به فُرم بیرونی آن محدود نمی‌شود.
3LHD از دستورالعملها و مقتضیّات محلّی به عنوان نقطه‌ی عظیمتِ تجربه‌هایی که با فُرم چشم‌انداز انجام داده است، استفاده کرد. نیازهای اخیر به فضای عمومی و تسهیلات اجتماعی در یک تیپوگرافی فضایی جدید برای مؤسّسات عمومی، مرتفع شده است. پیکر‌بندی دینامیکِ مجموعه، از تکرار و تغییرِ ساده و قابل تشخیصِ یک المان شروع می‌شود، که میان برجستگی، زیرساخت و ساختمان نسبت برقرار می‌کند. پروژه به یک سری تاشدگی تقلیل می‌یابد، که توسّط نیروهای شهر (بیرونی) و بنیادین (داخلی) سامان یافته‌، و زیرساختهای فشرده‌ به یک بوم [نقّاشی] تبدیل می‌شوند که برای رویدادهای عمومی هم حکم «چادر» را دارند و هم «فرش». به همین دلیل، این ساختمان که این رویدادها را مانند یک عدسی متمرکز می‌کند، در بافت شهری رییکا نصب شده تا خصوصیّات آن را برجسته کند و چه بسا اعتلا بخشد.

معماری معاصر جهان: فرهنگی/هنری و ورزشی

_______________________________________

نام پروژه: مرکز زامِت
مکان: زامِت، رییِکا، کروآسی
معمار: 3LHD
تیم طرّاحی: ساسا بِگُویچ، تاتیـانا گْروژدانیک بِگُویچ، مارکو دابْـرُویچ، سیلویه نوواک، پائولا کوکولیکا، لئون لاژانِئو، اِئوگِن پُپُویچ، نیوِس کْرْس‌نیک ریستِر، زْوِنیمیر مارکیچ، آندِرآ ووکُئیچ
همکاران: ماتئو بیلوس (فیزیک ساختمان/جزئیّات)؛ بریسلاو مِدیچ، UP1-M2 (مهندسی سازه)؛ برانکو کورکو، IPZ-ELEKTROINZENJERING 22 (مهندسی الکترونیک)، ماریو لوکِندا، (TERMOINZENJERING D.O.O. (HVAC، سْلاوکو سیمونُویچ، هیت پرویِکت (مهندسی ام‌ای‌پی، لوله‌کشی)؛ نِناد سِمِنوف، پاستور (نصب سیستم آب‌فشان)؛ رُک پی‌یِتری، لیفت مودوس (آسانسورها)؛ زِلیکو آباناس، IGH PC Rijeka (دیوار دیافراگم)؛ زلیکو سْتیپْـکُویچ (حفاظت در برابر آتش)؛ ایویکا بابیچ، Zavod za Zastitu na radu Rijeka (سلامت و ایمنی)؛ ماریا بابویِلیچ (مشاور ویژه، مشاور هزینه)؛ اینِس هْـرْدالو (معماری منظر)؛ دامیر برالیچ، لانا کاوار و نارسیسا ووکُیِویچ (خلق نشانه‌ها، طرّاحی گرافیک)؛ نیکولا دورِک “Typonine Zamet” (طرّاحی فونت)
طرف مقاطعه: جی.پی. کْرْک
مشتری: گراد رییِکا/رییِکا اسپورت دی‌.اُ.اُ.
کاربری: عمومی، فرهنگی، تجاری، ورزشی
مساحت سایت: 12,289 متر مربّع
زیر بنا: 4,724 متر مربّع
مساحت کلّ کف: 16,830 متر مربّع
فاز طرّاحی: ژانویه 2004 ـ ژانویه 2008
فاز ساخت: دسامبر 2007 ـ سپتامبر 2009
هزینه: 20 میلیون یورو