مرمت و احیای خانه‌ی صدوقی

خانه‌ی تاریخی آیت الله شهید صدوقی، در شش دهه‌ی گذشته و پس از سکونت شهید، یکی از مهم‌ترین کانون‌های اجتماعی شهرتاریخی یزد و محل رجوع قشرهای مختلف مردم بوده است. حیات اجتماعی معاصر این خانه پیش از انقلاب اسلامی و در دهه‌ی اول انقلاب اوج گرفته و با ترکیب خانه با دفتر شهید تا به امروز ادامه یافته است. در جهت حفاظت توأمان وجوه ملموس و ناملموس این اثر، هدف پروژه، حفظ و تداوم ارزش‌های اجتماعی معاصر آن به عنوان میراثی زنده در انطباق با شرایط امروزی تعریف شد. از این رو در برنامه‌ریزی و طرح احیای، علاوه بر تداوم رویدادهای مذهبی، سیاسی و اداری قبلی مجموعه از جمله روضه خوانی و مراسم مذهبی، ایجاد ظرفیت برای برگزاری رویدادهای فرهنگی-اجتماعی جدید در قالب «خانه فرهنگ صدوقی» همچون نشست‌های ماهانه شب یزد، نمایشگاه‌های فرهنگی هنری، دوره‌های آموزشی فرهنگی و … در نظر گرفته شد.

از سوی دیگر پس از مطالعه‌ی تاریخی بنا و به خصوص شناخت آرایه‌ها و تزیینات بنا و لایه‌برداری سطوح و کشف تزیینات پنهان بنا مشخص شد، این خانه از دسته خانه‌های فاخر تاریخی یزد در دوره قاجار است. بر طبق ماده تاریخ کتیبه گچی ایوان جنوبی بنا در تاریخ 1259 قمری ساخته شده است. بنابراین رویکردهای مرمت و احیا در بخش‌های مختلف بر اساس ارزش‌های برجسته هر بخش درنظر گرفته شد: در بخشی از بنا که بیشترین خاطره‌ی حضور اجتماعی شهید محراب وجود داشت، تاریخ معاصر بنا، حفظ و تثبیت شد. در محدوده‌ی با ‌ارزش تاریخی، ساختار تاریخی بنا بازنمایی شد و لایه‌های تزیینات تاریخی بر اساس اصول و قواعد بین‌المللی مرمت و احیا شد. در سایر بخش‌ها رویکرد ساماندهی کالبدی جهت برگزاری بهتر رویدادهای مختلف مذهبی و فرهنگی، با تمهیداتی چون اجرای پوش متحرک به کار گرفته شد.

در مرمت تزیینات و آرایه‌های بنا با توجه به تنوع آن در آینه‌کاری، گچبری، تزیینات مٌهری گچی، نقاشی دیواری، نقاشی پشت شیشه و گچبری بدنه‌‌های حیاط، مهم‌ترین اصل که مستمرا مورد توجه قرار می‌گرفت، حفظ اصالت تزیینات حین مداخله بود. در مرمت تزیینات جداره‌های حیاط، به دو شیوه‌ی بخش‌های مرمتی از بخش‌های بازسازی متمایز شدند. در بدنه‌هایی که آثاری از رد ابزار یا ته مایه سفید رنگ گچبری بر روی بدنه باقی مانده بود، به شیوه موزون‌سازی نقوش مرمت و احیا شد. در این شیوه «تمایز رنگی»، در موزون سازی بخش‌های کمبود نسبت به بخش‌های اصیل به کار گرفته شد. سایر بدنه‌های حیاط که آثار عینی تزیینات آن در تعمیرات قبلی از بین رفته بود، با استفاده از نتایج حاصل از بررسی تطبیقی الگوهای تزئینی هم دوره با اثر با تکرار نقوش موجود در خود اثر، به شیوه گچبری بازسازی شد.

بازسازی کلیه‌ی درب‌های چوبی، بر اساس شواهد به دست آمده از سوراخ‌های به جای مانده بر روی چهارچوب درب‌ها و مطالعه‌ی تطبیقی با نقوش گره و اسلیمی موجود در خود بنا انجام شد. بازسازی گره هشت و دوازده بسیار ظریف درب‌های سه دری و قواره بری پیچیده‌ی اتاق پنج دری نیز نیازمند مهارت درودگران سنتی بود. متناسب با تزیینات فاخر اتاق میانی، پنجره الحاقی دوره پهلوی این اتاق برچیده و ارسی منطبق بر اسلوب ارسی‌های دوره قاجار طراحی شد. طراحی این ارسی متاثر از الگوهای تزیینات داخل بنا، از جمله نقوش گیاهی، هندسی و پرندگان انجام شد. همچنین نقش سرو روی درب‌های ارسی به عنوان نماد مفهومی شهادت و یاد آور تاریخ معاصر بنا به کار گرفته شد.

معماری معاصر جهان: مسکونی

_______________________________________

نام پروژه-عملکرد: مرمت و احیای خانه تاریخی شهید صدوقی یزد، خانه‌ی فرهنگ
مطالعه، طراحی و نظارت: مهندسان مشاور هنرسرای معماری یزد / معمار مسئول و مدیر طرح احیا: مهدی صادق احمدی
طراح مسئول و مدیر مرمت تزئینات: فائزه اصفهانی‌پور / مدیر طرح مرمت بنا: ساشا ریاحی مقدم / گروه مطالعات، طرح مرمت و احیا بنا: سید محمدرضا قدکیان، لیلی اولیا / گروه معماری، طرح احیا و نورپردازی: سید محمدرضا فهیمی، طوبی اولیا، شعری اولیا تاسیسات برقی: رضا طلایی‌پور / تاسیسات مکانیکی: سمیه الوانساز یزدی / برداشت: سید هادی رضوی (خانه تراب) / مدیر پیمان و مجری مرمت بنا: استاد معمارحسین کمالی اردکانی / مجری مرمت و احیای آرایه‌ها(تزیینات): فائزه اصفهانی‌پور
گروه اجرای مرمت تزیینات: فخرالسادات حسینی، فاطمه دریس، نجمه جعفری، نازنین چابک، زهرا چابک، فاطمه دهقانی، مرجان گندم، ملیحه سادات قدکیان، فرخ موسوی، محمود پیله‌ور، ولی حجتی‌زاده / سازندگان ارسی: حسن ابومسعودی و محسن ابومسعودی از کارگاه صنایع دستی مسعود / مجری تاسیسات مکانیکی: شرکت سرداب / سازه: سازه‌ی سنتی خشتی-آجری
تاسیسات مکانیکی: سیستم VRF (گرمایش-سرمایش) / مجری مبلمان: گروه مارلیک / عکاس: محمد‌‌هادی آخوندی
کارفرما: دفتر شهید صدوقی، حجه الاسلام شیخ محمد صدوقی / آدرس پروژه: یزد، خیابان امام خمینی، کوی سهل بن علی، کوچه‌ی شهید صدوقی / مساحت کل-زیربنا: 2500 مترمربع / تاریخ شروع و پایان ساخت: فروردین 1395- اسفند 1398
وبسایت: architecthome.ir / ایمیل: home_yazd@yahoo.com / اینستاگرام: honarsaray_memari@