مراکز زیبایی ـ درمانی
یوشیکو کاسوگا / ترجمهی آبتین گلکار
Day Spa
by Yoshiko Kasuga
ریشهی مراکز زیبایی ـ درمانی که امروزه در غرب به نام Day Spa شناخته میشوند، به اروپا بازمیگردد: پزشکان آنجا اغلب برای بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن، استراحتگاههای درمانی و مراکز توانبخشی با روشهای نوردرمانی، آبهای معدنی و چشمههای آب گرم تجویز میکردند. در آمریکا این مراکز پیش از هر چیز رژیمهای لاغری را به ذهن تداعی میساختند که افراد چاق در آنها به کمک ورزش و رژیم غذایی ویژه کیلوگرمهای اضافی خود را آب میکردند.
این وضعیّت در اواخر دههی 1990 کاملاً دچار تغییر شد: 76 میلیون نفری که در دورهی افزایش زاد و ولد در سالهای 1964-1946 به دنیا آمده و پرچم جریانهای مصرفگرای بعد از جنگ را به دست گرفته بودند، رفتهرفته در حال پشت سر گذاشتن 50 سالگی بودند و بهتدریج پیری و مرگ را به خود نزدیک میدیدند. کسانی که در این دورههای اوج زاد و ولد به دنیا میآیند، بر خلاف نسلهای دیگر، تمایل چندانی به دست شستن از سالهای زندگی خود ندارند: آنان میخواهند برای همیشه جوان و سالم باقی بمانند و همین نگرش بود که به پیدایش «شیوهی زندگی سالم» منجر شد: جسم، جان و روحیه باید بدون هیچگونه تنشی در هماهنگی کامل قرار داشته باشند. مردم به مراکز زیبایی ـ درمانی به چشم گونهای «شفابخشی مقدّس» مینگریستند که میتوانستند در آن به کمک رایحهدرمانی، آبدرمانی، ماساژ و غیره، سلامتی جسمی و روحی به دست آورند.
دورهی اوج مراکز زیبایی ـ درمانی
مراکز زیبایی ـ درمانی در اواخر دههی 1990 مقبولیت سریع و گستردهای به دست آوردند، هنگامی که مردم فهمیدند ستارههای سینما و مانکنهای مشهور برای محافظت از طراوت پوست خود، به مراکز خاصی رفتوآمد میکنند. آنگاه تقریباً در هر شهر بزرگ آمریکا یکی از این مراکز برای عموم شروع به کار کرد. مراکز زیبایی ـ درمانی به مراجعان خود امکان میدادند چند ساعت یا حتّا یک نیمروز از خدمات و درمانهای آنها بهرهمند شوند. زنان پرمشغله و صاحب مسئولیّت میتوانستند در ساعات ناهار یا بعد از کار روزانه، در اینجا استراحتی برای خود قائل شوند. در این زمان بود که ایدهی سلامتی نوین در میان زنان متولدشده در دورهی افزایش زاد و ولد، رواج پیدا کرد. آنان درمییافتند که مالیدن کِرِمهای مد روز برای محافظت پوست آنان کافی نیست و آنان باید تندرستی خود را از درون به بیرون تقویت کنند.
در همان حال، معادلهی «آسایش خیال = سلامتی = زیبایی» به وسیلهی صاحبان صنایع زیبایی نیز آموزش داده میشد و بسیاری از شرکتهای لوازم آرایشی، به تأسیس مراکز زیبایی ـ درمانی خود پرداختند و آنها را وارد شعار سلامتی و زیبایی خود کردند. با چنین اقداماتی بود که اصطلاح «سْپا» (Spa) به نماد سلامتی، زیبایی و آرامش فکری تبدیل و در همهی شاخههای صنایع زیبایی و آرایشی به کار گرفته شد. بسیاری از محصولات، این اصطلاح را در نام تجاری خود نیز گنجاندند. در این زمان، سالنهای زیبایی، مانند سالنهای آرایش مو یا ناخن، رفتهرفته ماساژ و دیگر شیوههای درمانی را نیز به خدمات خود اضافه میکردند و نام خود را به «سْپای پوست»، «سْپای ناخن»، «سالن و سْپای مو» و غیره تغییر میدادند.
گرایشی رو به توسعه و تکامل
با رواج شدید مراکز زیبایی ـ درمانی، این بازار از نظر تعداد و تنوّع خدمات و عملیّات نیز با افزایش بیسابقهای روبهرو شد. طبق آمار «مجمع بینالمللی سْپا»، در سال 1990 تعداد این مراکز در آمریکا 1374 واحد بود. این رقم در سال 2006 به بیش از 12000 واحد رسیده و صنعتی 12میلیارد دلاری در این کشور به وجود آورده بود. بسیاری از این مراکز، بخشهای فروشگاهی هم داشتند که میزان فروش آنها در سال 2005، حدود 701 میلیون دلار تخمین زده میشد.
کلودا، طرّاحی که در 14 سال اخیر، در صف مقدّم ساختوساز مراکز زیبایی ـ درمانی قرار داشته است، میگوید: «مردم، به ویژه در آمریکا، پیوسته بیشتر و بیشتر به تماسهای درمانی با بدن خود عادت میکنند و پیوسته به دنبال شیوههای جدیدتری هستند. در آغاز، این امر قدری جنبهی خرافی داشت، مانند ماساژ، ولی امروزه روشهای بسیار متنوّعی پیدا شدهاند، مانند رِیکی، واکنشدرمانی (رفلکسولوژی)، صدادرمانی و غیره. دغدغهی مردم نیز در گذشته بیشتر معطوف به زیبایی بود، ولی امروزه آنان بیشتر به سلامتی توجّه نشان میدهند.»
طبق نظرسنجی اخیر «مجمع بینالمللی سْپا»، مردم خوشسرووضع و مصرفگرای امروزی، مزایای سلامتی همهجانبهی جسم و روح خود را دریافتهاند و مراکز زیباییدرمانی را عاملی مؤثّر در به دست آوردن این سلامتی میدانند. مقایسهی این نتایج با نظرسنجی دیگری که دو سال پیش انجام شد، نیز جالب توجّه است: افرادی که در آن زمان مراکز زیبایی ـ درمانی را پدیدهای تجمّلی و زاید میشمردند، اکنون آن را شیوهای برای حفظ جوانی و سلامتی میدانند. نظرسنجی اخیر همچنین نشان میدهد که اینک بیش از 31 درصد از مراجعان این مراکز را مردان تشکیل میدهند.
مراکز زیبایی ـ درمانی هتلها
با توجّه به چنین پیشزمینهای، مراکز زیبایی ـ درمانی تبدیل به یکی از عناصر مهمّ خدماتی در هتلها شدهاند. مسافران بسیاری میخواهند چارهای فوری برای خستگی و خشکی پوست، که از پروازهای طولانی و آهنگ فشردهی زندگی ناشی میشود، پیدا کنند. طبق جدیدترین تحقیق مؤسّسهی پرایس واترهاؤس کوپر، حدود یکپنجم هتلهای غیرتفریحی معتبر، در حال حاضر مجهّز به چنین مراکزی هستند.
جنیفر کلین، طرّاح مرکز زیبایی ـ درمانی در هتل مندرین اُرینتال نیویورک میگوید: «مرکز زیبایی ـ درمانی، امروزه یکی از امکانات الزامی برای هر هتل به شمار میآید. معمولاً فرض بر این است که مردم در هنگام مسافرت کاری، هتلی را که سالن ورزش نداشته باشد، انتخاب نمیکنند. امروزه همین مسئله در مورد مرکز زیبایی ـ درمانی نیز صادق است.» مرکز هتل مندرین اُرینتال نیویورک در طبقهی سی و ششم واقع است و هفت اتاق پذیرش دارد که در آنها روشهای شفابخشیِ باستانی با رویکردهای مدرن آمیخته شدهاند. محیط داخلی با استفاده از مصالحی مانند بامبو، سنگ طبیعی و برگهای طلایی، نمایانگر آرامش و رفاه است. به گفتهی کلین، «در اینجا مسئلهی طرّاحی مطرح نیست. مسئله ایجاد تجربهای مانند فراغتخاطر یا آرامش است. امروزه گرایشی به سمت سوئیتهای درمانی مشاهده میشود، یعنی اتاقکهای انفرادی، محیطی خصوصی و دنجتر که مثلاً یک زوج یا یک مادر و دختر میتوانند در آنها از خدمات مختلف مرکز استفاده کنند.» سویت درمانی هتل مندرین اُرینتال نیویورک اتاقی مجلل است با دو تخت مخصوص در کنار هم، سونا، کاناپهای برای لمیدن، و شومینه. در طول روز، چشماندازی رو به رودخانهی هادسن از پنجره پیداست و هنگام شب نور افسونکنندهی منهتن، منظرهی زیبایی به وجود میآورد.
سلامتی: خرید یکجا
گرایش دیگر در تأسیس مراکز زیبایی ـ درمانی، گنجاندن آنها در ترکیب مراکز پزشکی است. برخی از کلینیکهای پوست یا جرّاحی پلاستیک، چنین مراکزی را در مجموعهی خود راهاندازی کردهاند. عکس این جریان نیز به چشم میخورد: برخی از مراکز زیبایی ـ درمانی و استراحتگاهی، پیوسته خدمات پزشکی مدرنتری را به امکانات خود میافزایند.
کلودا در منهتن مرکز سلامتی سوهو را طرّاحی کرده که پزشکان متخصّص در طبابت شرقی و غربی و رواندرمانی در آن به کار مشغولند و مجموعهی کاملی، از لیزردرمانی گرفته تا مراقبت از بیماران دیابتی و آبدرمانی، را در بر میگیرد. او میگوید: «این مراکز در حال تبدیل شدن به فروشگاههایی هستند که شما میتوانید سلامتی خود را یکجا از آنها بخرید. مراکز زیبایی ـ درمانی قبلاً محلّی برای فرار از خستگیهای زندگی روزمره به شمار میآمدند، ولی امروزه در حال تبدیل شدن به «راهنمایان زندگی» هستند و شیوهی زندگی مطلوب برای کسب سلامتی روحی و جسمی را به مراجعان خود آموزش میدهند.» او نیز اعتقاد دارد که در طرّاحی این مراکز، آنچه بیش از رنگ و شکل اهمّیّت دارد، آن است که «نوعی تجربهی حسی و نوستالژی به وجود آید. مردم دوباره به اینجا میآیند تا این تجربه و احساس را تکرار کنند… امروزه طرّاحی مراکز زیبایی ـ درمانی باید ساده باشد و پراحساس، فارغ از دنیای بیرون، دارای هویّت، قابلسکونت، ماندگار، با هوا و آب فوقالعاده پاک. ما باید مراقب تمام چیزهایی که مردم در این مراکز میبینند و استشمام میکنند، باشیم.»
کلودا در همهی پروژههای خود از فنگشویی، موازنهی انرژی، و «معماری سبز» سود میجوید. در طرّاحی این مراکز ضمن لزوم رعایت انواع مقرّرات مربوط به مؤسّسات بهداشتی، ایجاد فضایی آرام، راحت و شفابخش نیز اهمّیّت بسیار دارد.
کلودا نیز رشد این قبیل مراکز درمانی را تأیید میکند. یکی از آنها مرکز پزشکی بلو در آتلانتاست که خدمات بسیار گستردهای به مراجعان ارائه میدهد: از ماساژ، رفع سلولیت، روشهای مبتنی بر لیزر و تزریقهای صورت گرفته تا انواع استراحتهای تجمّلی. ظاهر مدرن و چشمنواز فضا، بیشتر احساس آرامش و فنون پیشرفته را در مراجعان تقویّت میکند.
مراکز زیبایی درمانی به مثابه یک کانون اجتماعی
سمت و سوی جدیدی که در بازار مراکز زیبایی ـ درمانی پیدا شده است، «مجتمعهای سْپا»ست. بسیاری از سازندگان مجتمعهای مسکونی، قلب ساختمان خود را به یک مرکز زیبایی ـ درمانی مجهّز و پیشرفته اختصاص میدهند. یک نمونهی بارز، مجتمع کنیونرَنچ در میامیبیچ است. کنیون رنچ یکی از بزرگترین سازندگان مراکز زیبایی ـ درمانی در آمریکا به شمار میآید. این مجتمعِ رو به اقیانوس، بیش از 24000 متر مربع مساحت دارد و شامل 467 واحد مشاع، 150 سویت هتل ـ آپارتمان، و یک مرکز زیبایی ـ درمانی به مساحت 6500 متر مربع است. این پروژه در پاسخ مستقیم به نتایج نظرسنجی گستردهای طرحریزی شد که خود شرکت کنیون رنچ انجام داده بود. حدود دوسوّم از پاسخدهندگان این نظرسنجی اظهار تمایل کرده بودند که در نزدیکی محل زندگی خود مرکز زیبایی ـ درمانی مجهّزی در اختیار داشته باشند. طرّاحی داخلی این مرکز را شرکت نیویورکی راکؤِل گروپ بر عهده دارد.
رواج یافتن مراکز زیبایی ـ درمانی بخشی از گرایش فراگیر «زندگی سالم» است. این مراکز رفتهرفته به نوعی کانون اجتماعی و محل معاشرت تبدیل مـیشوند و نقشی بسیار مهم در جامعهی مدرن و پرتنش امروز ما بازی میکنند.