مجتمع مسکونی باغ ونک
معماری از رضا حبیب‌زاده، آرزو خلیلی / گروه معماری متافور
تهران، 1389-1386

این پروژه در فستیوال جهانی معماری سال ٢٠١٠ (WAF) در بارسلونا در بخش مجتمع‌های مسکونی جزو منتخبین قرار گرفت. طرح متعلق به معماری متوسط شهری است، اما ضمن پذیرش ضوابط ساخت‌وساز کشور و تأمین منافع مالک کوشش شده است تا برای فراتر رفتن از پرداختن صرف به نما و کیفیت‌بخشی به فضای زیست و همسایگی‌ها و فضاهای عمومی٬ راه‌حل‌هایی ارائه شود.
زمین این مجتمع٬ باغی قدیمی تقریباً خشکانده‌شده٬ متعلق به کدخدای ده ونک بود. میزان مجاز ساخت 45٪ مساحت زمین در پنج طبقه‌ی مسکونی بود. ایده‌ی اصلی پروژه بر مبنای ایجاد حس خانه ـ باغ شکل گرفت. تصمیم بر آن شد تا تعدادی از درختان قدیمی باغ (حتی تعدادی از درختان خشک‌شده) حفظ و خانه‌ها دور این درختان و حول یک حیاط مرکزی چیده شوند. خانه‌ها از هم جدا شدند، به طوری که هرکدام از آنها از سه یا چهار وجه خود امکان نورگیری و تهویه دارند. این خصوصیات، به علاوه‌ی گوناگونی فضا و پلان خانه‌ها (با مساحت از 6٠ تا ٢٠٠ متر مربع) همگی با هدف ایجاد یک محله‌ی کوچک طراحی شدند.
با ایجاد سه استراکچر مجزا با داربست چوبی در جلوی نما برای هر خانه یک حیاط معلق در نظر گرفته شد که جایی است برای پرورش گیاهان و پرندگان با مجسمه‌های کبوتر٬ که نگهداری از آنها در محله‌ی قدیمی ده ونک بسیار مرسوم بود. این عوامل به علاوه‌ی سرشاخه‌های درختان خشک باغ قدیمی که در حیاط ها گذاشته شد و همچنین گیاهان بالارونده‌ی بومی منطقه با هدف زنده‌سازی خاطره‌ی باغ‌های قدیمی ده ونک به کار گرفته شد. سطح این حیاط ها به جای مصالح بنایی با صفحات فلزی سوراخ‌دار پر از سنگریزه ساخته شد تا از نظر ضوابط شهرداری جزو تراکم محسوب نشود. بخشی از درختان خشک زمین پس از فرآوری با مواد نگهدارنده به مجتمع بازگردانده شد واز آنها در حیاط میانی و حتی در داخل خانه‌ها استفاده شد. این درختان گذشته از زیباییِ مجسمه‌وار خود ما را به تفکر دعوت می‌کنند.
با جابه‌جایی خانه‌ها در طبقات، علاوه بر ایجاد حفره‌هایی در بنا که به تهویه‌ی طبیعی فضاها کمک می‌کند٬ حیاط‌هایی برای تعدادی از خانه‌ها ایجاد شد که به دلیل ارتفاع سقف بیش از شش متر٬ جزو متراژ مجاز ساخت محسوب نمی‌شوند. با استفاده از همین ضابطه فضاهای سبز و فضاهای همسایگی متنوعی در هر طبقه از ساختمان طراحی شد.
تعدادی از پنجره‌ها با برجسته شدن در نما و ترکیب شدن با نیمکت٬ خرده‌فضاهایی چوبی برای بهبود کیفیت فضاهای کوچک داخلی را فراهم ساخته‌اند.
نمای ساختمان در هر هشت وجه (چهار وجه داخلی و چهار وجه خارجی) جلوه‌ی صادق بیرونی فضاهای داخلی٬ باغچه‌ها و حیاط هاست و نه صرفاً پوششی منفک از آنچه در داخل اتفاق می‌افتد. به طور خلاصه تجربه‌ی مذکور از نظرتوجه به مفهوم سکونت٬ ارتباط همسایگی و رابطه با طبیعت با هدف ارتقای کیفیت «معماری متوسط پیکره‌ی شهری» حائز اهمیت است.

مجتمع مسکونی باغ ونک

_______________________________________

طراحان: رضا حبیب‌زاده، آرزو خلیلی (گروه معماری متافور)
همکار طراحی: نوگل زربافیان
سازه: بالسامو محمودیان
تأسیسات: فرشاد عظیمی
اجرا: گروه معماری متافور
کارفرما: ابراهیم موسوی
مساحت زمین: ١4٠٠ متر مربع
زیربنا: 45٠٠ متر مربع
محل اجرای پروژه: میدان ده ونک
سال ساخت: 1389-1386

گروه معماری متافور
www.metaphor.yolasite.com
metaphor .a.a@gmail.com