اصفهك، روستايي كه هست…
طرح مرمت و باززنده سازی روستای تاریخی اصفهک؛ نمونه ای از مرمت مشارکت محور
مهندسان مشاور عمارت خورشید

اصفهك روستايي است تاريخي در ٣٥ كيلومتري شرقي شهر طبس كه در جريان زمين لرزه روز ٢٥ شهريور ١٣٥٧ به شدت آسيب ديد. با كشته شدن بيش از ٨٠ نفر از ساكنان، روستاي تاريخي كه براي سده‌ها محل سكونت بود، متروكه گشته و به تدريج خالي از سكنه شد، بگونه‌اي كه حدود ٥ سال پس از زلزله، تقريبا نشاني از سكونت در روستا به چشم نمي‌خورد.
در پي اقدامات بازسازي پس از حادثه كه بلافاصله پس از زلزله شروع شده بود، بازماندگان در خانه‌هايي كه جهت اسكان موقت احداث شده بود، مستقر شدند. به تدريج و با ساخت روستاي ساكنان به بخش نوساز كه عمدتا واحدهايي حياط‌دار بوده و با سبكي متفاوت از الگوي خانه‌هاي بومي ساخته مي‌شدند، نقل مكان كردند. با متروكه شدن روستاي تاريخي، فرآيند فرسايش و تخريب آن كه در معرض عوامل طبيعي و انساني قرار داشت، شدت يافت، بگونه‌اي كه در بازه اي ٣٥ ساله تاثير فرسايش بر ابنيه خشتي روستا، به مراتب بيشتر از تخريب ناشي از زمين لرزه بود. ساختار منحصربفرد معماري روستا از يك سو و منظر طبيعي جالب توجه بافت در كنار تمام خاطرات شيرين زندگي در روستا، از عواملي بود كه ايده بازگشت به روستاي تاريخي و مرمت آن را ايجاد كرد. با شكل گيري ايده مرمت در ذهن جوانان روستا، نخستين اقدامات بازسازي شامل نقشه برداری، محله‌بندی و برداشت گذرهای روستا در خلال سال‌هاي ٩٢-١٣٩١ انجام شد.
در اوايل سال ١٣٩٣ و در پي بازديد اتفاقي مهندس فرامرز پارسي (از متخصصان مرمت كشور و مدیر عامل مهندسان مشاور عمارت خورشید) از بافت روستايي و آشنايي با اقدامات صورت گرفته در آن، آهنگ فرآيند مرمت و بازسازي روستا شدت گرفت. در طول سال‌های آتي و با همت وي، بيش از چهار گروه دانشجويي با حضور در روستا، به تکمیل اسناد مطالعاتی و تهیه نقشه‌های وضع موجود و طرح مرمت پرداختند. نتيجه اين امر، تهيه نقشه‌هاي وضع موجود بيش از ٤٠ بنا و آماده سازي نقشه‌هاي مرمت و معماري بيش از ١٥ بنا و آموزش فنی جوانان روستاست که با پشتیبانی علمی و فنی مهندسان مشاور عمارت خورشید تهیه شده است.
نتیجه این اقدامات، بهره‌گیری از امکانات روز مرمت و مشاركت ساكنان روستا در فرآيند بازسازي واحدهاي مسكوني با رويكرد به اقامتگاه بوم گردي اصفهك است. امروزه، بيش از ١٠ نفر از جوانان روستا، در مراحل مرمت واحدهاي مسكوني آموزش ديده و اقدامات بازسازي را زير نظر مرمت گران متخصص انجام مي‌دهند. باززنده‌سازی و استحکام‌بخشی ابنیه خشتی شامل؛ خانه بهداشت به عنوان قهوه‌خانه جدید روستا، تجديد بناي حمام (مردانه و زنانه) و مرمت مسجد قديمي و مقبره‌هاي خانوادگي مجاور آن، خانه ساباط، خانه دو صفه، خانه الله‌یاری، حسینی‌نیا و … در كنار بازسازي بخش‌هايي از جداره‌هاي خشتي روستا و توسعه زیرساخت‌های تاسیساتی، تنها بخشي از اقداماتي است كه تاكنون صورت گرفته است. اقداماتي كه همه و همه با همكاري و مشاركت اهالي روستا و به دست آنان صورت گرفته است. مرمتي كه هنوز در روستا ادامه دارد…

کتاب سال معماری معاصر ایران، 1397
____________________________
نام پروژه: طرح مرمت و باززنده سازی روستای اصفهک
شرکت/دفتر طراحی: مهندسان مشاور عمارت خورشید
معماران اصلی: فرامرز پارسی، کاوه منصوری، صابر اسدی
همکاران طراحی: نیما طالبی، عماد شهابی، حامد پرهام، یونس قهرمانی، خورشید پارسی، الهه خواجویی
برداشت و مستند نگاری: دپارتمان حفاظت و مرمت مهندسان مشاور عمارت خورشید، دانشجویان کارشناسی ارشد مرمت دانشگاه آزاد اسلامی یزد (نیمسال دوم 92- 93) و (نیمسال اول 94- 93)، دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی-واحد تهران مرکزی
دانشجویان کارشناسی ارشد معماری داخلی دانشگاه تهران (نیمسال اول 94- 93)
طراحی و دکوراسیون داخلی: فرامرز پارسی، خورشید پارسی، دانشجویان کارشناسی ارشد معماری داخلی دانشگاه تهران (نیمسال اول 94- 93)
نوع تاسیسات: حداقل تاسیسات برقی و مکانیکی
نوع سازه: سازه‌های خشتی تقویت شده با مش ژئوگرید و جزئیات مربوطه
آدرس پروژه: استان خراسان جنوبی، 35 کیلومتری شرقی شهرستان طبس، روستای اصفهک
مساحت سایت پروژه: 35.000 مترمربع (3.5 هکتار)
مساحت بخش مرمت شده: 4000 مترمربع
کارفرما: اهالی روستای اصفهک
تاریخ شروع و اتمام اجرا: تیرماه 94- ادامه دارد
عکاسی پروژه: انوشه پیربادیان،کاوه منصوری
تیم اجرایی پروژه: اهالی روستای اصفهک
مدیر اجرایی پروژه: محسن مهدی زاده، مصطفی یعقوبی
بودجه: پروژه فاقد بودجه مصوب بوده و تنها با سرمایه شخصی مالکان واحدهای روستایی انجام می گیرد.
جوایز: پروژه تقدیر شده هیات داوران جایزه معمار 95
رتبه سوم جایزه معماری سال آسیا- سال 2017