دانشگاه زاید، معماری از شرکت معماران BRT، هادی تهرانی، ابوظبی، امارات متحد عربی، 2011-2009

ترجمه ی فرزانه احسانی مؤید

Zayed University, Architecture by BRT Architects, Hadi Tehrani, Abu Dhabi, UAE, 2009, 2011

در سال‌های اخیر امارات متحد در ارتقاء سطح معماری و ظاهر منطقه‌های خود حساسیت فراوانی به خرج داده و در حالی که پشت‌گرمی تأمین مالی و آینده‌نگری سرمایه‌گذاری‌های سودآور را دارد، به بستر ملونی از معماری و هنر بدل گشته است. ساختمان دانشگاه زاید در سایتی به مساحت 80 هکتار بین ابوظبی و فرودگاه بین‌المللی واقع شده و به‌عنوان بخشی از مسترپلان تدارک ورود به شهر بزرگ و خوش‌آمدگویی به افراد محقق شده است.
پروژه که توسط شرکت معماری BRT و با همکاری هادی تهرانی طراحی شده، دربردارنده‌ی عناصر سنتی و جدید معماری و مهندسی است تا گویای هویت و میراث بومی باشد. انحنای سازه‌ی آلومینیومی سیال بر فراز سایت، نماد پوشش اعراب بومی منطقه است.
از منظر فرم، عملکردهای مرکزی دانشگاه به شیوه‌ای منطقی به هم مرتبط گشته‌اند و این کار به شکلی ارگانیک با ارجاع به فرم سیال تپه‌های شنی منطقه صورت گرفت. آنچه بر جذابیت و اهمیت معماری این مجموعه‌ی دانشگاهی افزوده، فرم دینامیک خاص آن و به‌ویژه طرح بام است که نه تنها از لحاظ معماری زیباست بلکه به‌عنوان المانی تازه‌وارد به بستر شهر، در بهبود ظاهر و بافت و ارائه‌ی معیاری برای تعریف معماری مؤثر بوده است.
ساختمان دانشکده و مدیریت، کلاس‌ها، لابراتوارهای علوم و کامپیوتر، یک کتابخانه به مساحت 18,000 مترمربع و یک کافه‌تریا برای اینجا تدارک دیده شد، به انضمام مجموعه‌ی ورزشی و مرکز کنفرانس مجهز به جدیدترین امکانات و فن‌آوری روز که به پروژه الحاق گشته و قابلیت پذیرایی از 6000 دانشجو، اساتید و کارمندان را دارد. دانشکده‌ی بین‌المللی زاید نیز به‌زودی در کنار همین مجموعه احداث خواهد شد که پذیرای دانشجویانی از سرتاسر دنیاست.
یک آکس فرمال در میانه‌ی طرح گنجانده شده و کامپوس‌های زنان و مردان به طور مجزا در طرفین آن مستقر هستند و در هر سوی این آکس، دانشکده‌ها، فضاهای سکونتی و تسهیلات ورزشی گنجانده شده است. در واقع این اولین پروژه در امارات متحد عربی است که در آن دختران و پسران در یک مجموعه حضور دارند، اگرچه در کلاس‌هایی جدا از هم. از این رو دانشگاه زاید از منظر فرهنگی و سیاسی دارای اهمیت زیادی در بافت زمینه می‌باشد. مرکز کنفرانس در شمال و کتابخانه در جنوب سایت و در راستای آکس اصلی قرار دارند و بخش مدیریت و سالن‌های غذاخوری نیز در همین مسیر هستند.
با اشراف بر این نکته که درصد زیادی از فرایند یادگیری در خارج از فضاهای عرف آموزشی رخ می‌دهد، فضاهای بیرونی نیز با رویکرد آموزشی و تکمیل هدف طراحی شده‌اند. فضاهای سایه‌دار در مرزهای بیرونی بنا، امکان تعامل و گفت‌وگوهای آسان و صمیمی را به ارمغان آورده است. در میان پودیوم ارتباطی حیاط مرکزی با آن فرم شناور، پلکان‌های روباز، رمپ‌ها و آلاچیق‌های مسقی دیده می‌شود که عموماً محل اجتماع دانشجویان، اساتید و کارمندان هستند. یک تراس پلکانی در انتهای جنوبی پودیوم وجود دارد که حائلی نمای کتابخانه می‌سازد و قابی برای فضای همگانی فراهم می‌کند. با هدف تحقق طرحی ماندگار و سازگار با شرایط خاص آب‌وهوایی منطقه، از تمامی امکانات موجود و ضمن داشتن حداقل تنوع در مصالح بهره برده شد و این رویکرد در فرم سالن، نورپردازی‌ها و سایه‌اندازی‌ها به‌دقت اعمال شد. طراحی منظر هم با پوشش گیاهی انبوه و غنی انجام شده که مجهز به تسهیلات تکنیکی دائمی برای استفاده از انرژی خورشیدی (متمرکز و غیرمتمرکز) است که مواردی از این قبیل، بر جنبه‌های پایدار و سبز طرح دلالت دارند.
در حالی که عموماً هتل‌ها و موزه‌ها عامل جذب گردشگران به منطقه هستند، دانشگاهی مانند شیخ زاید هم می‌تواند افراد زیادی را به سمت این مکان آموزشی که از نظر بار علمی، امکانات و حسن هنر معماری قابل تحسین است، جلب کند. شیخ نهیان، مدیر این دانشگاه، وزیر آموزش عالی و تحقیقات پژوهشی، در توصیف اهداف این مجموعه می‌گوید: «دانشگاه زاید ضمن پیروی از استانداردها و عناصر هوشمند موجود در دانشگاه‌های بزرگ دنیا، به یک دانشگاه راه‌بر و پیش‌دار در منطقه تبدیل خواهد شد.»